Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο https://sekeris.gr/ Κοινά • Αυτονομία • Άμεση Δημοκρατία Mon, 02 Oct 2023 07:34:55 +0000 el hourly 1 https://wordpress.org/?v=6.3.1 https://sekeris.gr/wp-content/uploads/2023/03/cropped-fav-32x32.jpg Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο https://sekeris.gr/ 32 32 Γεωγραφίες Αυτονομίας: Η σημασία των κατειλημμένων κτιρίων https://sekeris.gr/%ce%b3%ce%b5%cf%89%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%af%ce%b5%cf%82-%ce%b1%cf%85%cf%84%ce%bf%ce%bd%ce%bf%ce%bc%ce%af%ce%b1%cf%82-%ce%b7-%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%83%ce%af%ce%b1-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%ba/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25ce%25b3%25ce%25b5%25cf%2589%25ce%25b3%25cf%2581%25ce%25b1%25cf%2586%25ce%25af%25ce%25b5%25cf%2582-%25ce%25b1%25cf%2585%25cf%2584%25ce%25bf%25ce%25bd%25ce%25bf%25ce%25bc%25ce%25af%25ce%25b1%25cf%2582-%25ce%25b7-%25cf%2583%25ce%25b7%25ce%25bc%25ce%25b1%25cf%2583%25ce%25af%25ce%25b1-%25cf%2584%25cf%2589%25ce%25bd-%25ce%25ba https://sekeris.gr/%ce%b3%ce%b5%cf%89%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%af%ce%b5%cf%82-%ce%b1%cf%85%cf%84%ce%bf%ce%bd%ce%bf%ce%bc%ce%af%ce%b1%cf%82-%ce%b7-%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%83%ce%af%ce%b1-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%ba/#respond Mon, 02 Oct 2023 07:34:14 +0000 https://sekeris.gr/?p=575 Γεωγραφίες Αυτονομίας: Η σημασία των κατειλημμένων κτιρίων Στη σφαίρα της σύγχρονης ανθρώπινης ύπαρξης, λίγα φαινόμενα ενσωματώνουν τα ιδανικά της αλληλοβοήθειας, της αυτοδιαχείρισης και της αναζήτηση για αυτονομία,  πιο ζωντανά από τα κατειλημμένα κτίρια. Οι καταλήψεις χρησιμεύουν ως ζωντανές μαρτυρίες του διαρκούς πνεύματος της κοινωνικής αγωνιστικότητας και της φιλοδοξίας των πολιτών για αυτοδιακυβέρνηση. Έχουμε έτσι σημαντικούς […]

Το άρθρο Γεωγραφίες Αυτονομίας: Η σημασία των κατειλημμένων κτιρίων εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Γεωγραφίες Αυτονομίας: Η σημασία των κατειλημμένων κτιρίων

Στη σφαίρα της σύγχρονης ανθρώπινης ύπαρξης, λίγα φαινόμενα ενσωματώνουν τα ιδανικά της αλληλοβοήθειας, της αυτοδιαχείρισης και της αναζήτηση για αυτονομία,  πιο ζωντανά από τα κατειλημμένα κτίρια. Οι καταλήψεις χρησιμεύουν ως ζωντανές μαρτυρίες του διαρκούς πνεύματος της κοινωνικής αγωνιστικότητας και της φιλοδοξίας των πολιτών για αυτοδιακυβέρνηση. Έχουμε έτσι σημαντικούς λόγους να αναδεικνύουμε τη βαθιά σημασία τους ως χωνευτηρίων του κοινωνικού μετασχηματισμού.

Στην έννοια της αλληλοβοήθειας, βρίσκουμε τις ρίζες όλων των ανθρώπινων αρετών.  Στη σημασία της ιδέας αυτής, αφουγκραζόμαστε το γεγονός ότι η συνεργασία και η αλληλεγγύη δεν είναι απλές αλτρουιστικές τάσεις αλλά βασικά στοιχεία της ανθρώπινης φύσης. Τα κατειλημμένα κτίρια, όπου τα άτομα ενώνονται εθελοντικά για να ανακτήσουν και να επαναχρησιμοποιήσουν χώρους που έχουν αφεθεί στην μοίρα τους – να παρακμάζουν – αποτελούν επιτομή των αρχών της αλληλοβοήθειας. Εδώ, η συνεργασία ανθίζει οργανικά, ξεπερνώντας τα ασφυκτικά όρια της επιβεβλημένης ετερονομίας της εξουσίας. Η αυτονομία δεν είναι μια απλή αφαίρεση, είναι η δημιουργική δύναμη της κοινωνίας. Τα κατειλημμένα κτίρια απελευθερώνουν αυτή τη δύναμη απεγκλωβίζοντάς μας από τις εξωτερικές επιταγές. Σε αυτούς τους χώρους, η συλλογική φαντασία διαμορφώνει τους κανόνες της ζωής και τους νόμους της συμβίωσης.

Η αλληλεγγύη, ως ακρογωνιαίος λίθος της αληθινής προόδου, βρίσκει ίσως την πιο αγνή της έκφραση στα κατειλημμένα κτίρια. Τα εξεγερμένα υποκείμενα, οδηγούμενα από την εγγενή τους επιθυμία, όπως θα έλεγε ο Κροπότκιν, να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον, συγκεντρώνουν πόρους και εργατικό δυναμικό για να διατηρήσουν ΄και να ξαναδώσουν πνοή σε αυτούς τους χώρους. Η αλληλεγγύη εδώ προκύπτει οργανικά. Δεν εξαναγκάζεται, αλλά δίνεται εθελοντικά και πρόθυμα, χωρίς καμιά εξωτερική επιρροή. Από μια Καστοριαδική σκοπιά, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η αλληλεγγύη που αναδύεται στα κατειλημμένα κτίρια αποτελεί παράδειγμα της «οντολογικής δημιουργίας» της κοινωνίας. Είναι η πράξη της συλλογικής αυτοεπιβεβαίωσης, όπου τα υποκείμενα αναγνωρίζουν την αλληλεξάρτησή τους και εργάζονται αρμονικά προς τους κοινούς τους στόχους. Είναι με λίγα λόγια η ενσάρκωση της κοινωνικής αυτοδημιουργίας

Στις σύγχρονες ιεραρχικά θεσμισμένες κοινωνίες, η ιεραρχία αυτή μας καταπνίγει, περιορίζοντας το πλήρες εύρος των δημιουργικών μας ικανοτήτων. Από την άλλη, η οριζόντια διακυβέρνηση που προάγουν εγχειρήματα όπως οι καταλήψεις και οι αυτοοργανωμένοι ελευθεριακοί χώροι έχει τεράστια απελευθερωτική δυναμική. Αυτές οι πρωτοβουλίες προωθούν τη δυνατότητα της μη ιεραρχικής λήψης αποφάσεων. Εδώ, κάθε φωνή έχει σημασία και η εξουσία κατανέμεται μεταξύ όλων των συμμετεχόντων. Με τον τρόπο αυτόν αποτελούν μια μικρογραφία της «αυτόνομης κοινωνίας» που οραματιζόμαστε. Αμφισβητούν με τόλμη τις εδραιωμένες ιεραρχίες της εποχής μας, καλλιεργώντας τη συλλογική αυτοδιάθεση και διαλύοντας τις ψευδαισθήσεις του εξωτερικού ελέγχου και της πολιτικής ετερονομίας. Εδώ, τα άτομα παίρνουν το μανδύα της αυτοδιακυβέρνησης, διαμορφώνοντας τις δικές τους μοίρες, με συλλογικό τρόπο.

Οι χώροι αυτοί δεν είναι ουτοπίες αλλά ζωντανά πειράματα, που προσφέρουν μια ματιά στο πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια πιο δίκαιη και δημοκρατική κοινωνία. Μας υπενθυμίζουν ότι η αναζήτηση της αυτονομίας δεν είναι μια ατομικιστική επιδίωξη αλλά μια συλλογική προσπάθεια, όπου η ελευθερία και η αυτοδιακυβέρνηση ανθίζουν μέσω της συλλογικής δράσης. Στέκουν εκεί ως φάροι στο συμβολικό, που φωτίζουν την πορεία προς μια κοινωνία όπου τα άτομα ασκούν την έμφυτη ικανότητά τους για αυτοδιάθεση, η αλληλεγγύη υπερισχύει του ανταγωνισμού και η άμεση δημοκρατία ευδοκιμεί στις καρδιές των συλλογικοτήτων. Μας καλούν να ξανασκεφτούμε τις δυνατότητες της ανθρώπινης συνύπαρξης και τη μετασχηματιστική δυναμική της συλλογικής δράσης.

ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ

 

Το άρθρο Γεωγραφίες Αυτονομίας: Η σημασία των κατειλημμένων κτιρίων εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/%ce%b3%ce%b5%cf%89%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%af%ce%b5%cf%82-%ce%b1%cf%85%cf%84%ce%bf%ce%bd%ce%bf%ce%bc%ce%af%ce%b1%cf%82-%ce%b7-%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%83%ce%af%ce%b1-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%ba/feed/ 0 Δημόσιος χώρος στην πόλη & Κοινά https://sekeris.gr/%ce%b4%ce%b7%ce%bc%cf%8c%cf%83%ce%b9%ce%bf%cf%82-%cf%87%cf%8e%cf%81%ce%bf%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%80%cf%8c%ce%bb%ce%b7-%ce%ba%ce%bf%ce%b9%ce%bd%ce%ac/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25ce%25b4%25ce%25b7%25ce%25bc%25cf%258c%25cf%2583%25ce%25b9%25ce%25bf%25cf%2582-%25cf%2587%25cf%258e%25cf%2581%25ce%25bf%25cf%2582-%25cf%2583%25cf%2584%25ce%25b7%25ce%25bd-%25cf%2580%25cf%258c%25ce%25bb%25ce%25b7-%25ce%25ba%25ce%25bf%25ce%25b9%25ce%25bd%25ce%25ac https://sekeris.gr/%ce%b4%ce%b7%ce%bc%cf%8c%cf%83%ce%b9%ce%bf%cf%82-%cf%87%cf%8e%cf%81%ce%bf%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%80%cf%8c%ce%bb%ce%b7-%ce%ba%ce%bf%ce%b9%ce%bd%ce%ac/#respond Sun, 24 Sep 2023 11:33:38 +0000 https://sekeris.gr/?p=567 Δημόσιος χώρος στην πόλη & Κοινά Ο δημόσιος χώρος στις πόλεις αποτελεί πηγή ζωής για τις αστικές κοινότητες, χρησιμεύοντας ως σημείο συγκέντρωσης, κοινωνικοποίησης και συλλογικής δημιουργίας. Στην πραγματικότητα, η έννοια αστικός δημόσιος χώρος ή δημόσιος χώρος στην πόλη, αναφέρεται σε περιοχές ή μέρη εντός του αστικού ιστού, τα οποία είναι ανοιχτά και προσβάσιμα σε όλα […]

Το άρθρο Δημόσιος χώρος στην πόλη & Κοινά εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Δημόσιος χώρος στην πόλη & Κοινά

Ο δημόσιος χώρος στις πόλεις αποτελεί πηγή ζωής για τις αστικές κοινότητες, χρησιμεύοντας ως σημείο συγκέντρωσης, κοινωνικοποίησης και συλλογικής δημιουργίας. Στην πραγματικότητα, η έννοια αστικός δημόσιος χώρος ή δημόσιος χώρος στην πόλη, αναφέρεται σε περιοχές ή μέρη εντός του αστικού ιστού, τα οποία είναι ανοιχτά και προσβάσιμα σε όλα τα μέλη της κοινότητας, ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση, την ηλικία, τη φυλή, το φύλο ή άλλα χαρακτηριστικά. Αυτοί οι χώροι συνήθως εναπόκεινται σε κρατικό ιδιοκτησιακό καθεστώς και έχουν σχεδιαστεί για να εξυπηρετούν τις ανάγκες και τα συμφέροντα του ευρύτερου κοινού.

Ωστόσο, οι συμβατικές προσεγγίσεις της αστικής ανάπτυξης, όχι μόνο υστερούν στο να διασφαλίσουν ότι οι χώροι αυτοί παραμένουν προσβάσιμοι και ουσιαστικοί για τους πολίτες, απεναντίας – εντός του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου φαντασιακού – προκρίνονται οι συνεχείς και ολοένα και περισσότερες περιφράξεις τους και ο αποκλεισμός της κοινωνίας από αυτούς. Αυτό είναι φυσικά καταστροφικό για την κοινωνία και τη συνοχή της, καθώς όπως αναφέραμε παραπάνω, ο δημόσιος χώρος διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ζωή μιας κοινότητας.

Πιο συγκεκριμένα τα δημόσια πάρκα και οι χώροι πρασίνου, συμβάλλουν για παράδειγμα στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα μιας πόλης, παρέχοντας περιοχές για δέντρα και βλάστηση, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα του αέρα και μετριάζοντας το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μέσα στην πόλη. Επιπλέον, πέρα από την οικολογική τους διάσταση, οι δημόσιοι χώροι προάγουν την πολιτική έκφραση και συμμετοχή, αφού είναι ιστορικά τόποι πολιτικών συγκεντρώσεων, διαμαρτυριών και διαδηλώσεων. Διαδραματίζουν έτσι ζωτικό ρόλο στην υποστήριξη των δημοκρατικών αξιών παρέχοντας ένα πλαίσιο ελευθερίας του λόγου και ειρηνικής συνάθροισης. Είναι λοιπόν σημαντικό, ο δημόσιος χώρος να επανοικειοποιηθεί από την κοινωνία, καθώς αποτελεί όχι μόνο απαραίτητο στοιχείο της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, αλλά και θεμελιώδη προϋπόθεση για πολιτικό μετασχηματισμό και εκδημοκρατισμό της υπάρχουσας κοινωνικής θέσμισης. Σε αυτό το πλαίσιο τα Κοινά, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο, ενισχύοντας την ουσιαστική συμμετοχή των υποκειμένων. Ακολουθούν μερικά συνοπτικά παραδείγματα αστικών κοινών και το πώς αυτά μπορούν να συμβάλλουν στην επανάκτηση των πόλεων:

  1. Κοινοτικοί κήποι: Αστικοί χώροι, όπου οι κάτοικοι καλλιεργούν συλλογικά. Αυτοί οι χώροι όχι μόνο παρέχουν φρέσκα προϊόντα στην κοινωνία, αλλά χρησιμεύουν επίσης ως κόμβοι κοινωνικής αλληλεπίδρασης, εκπαίδευσης και βελτίωσης της γειτονιάς.
  2. Πάρκα και χώροι πρασίνου: Απαραίτητα αστικά κοινά, αφού παρέχουν ευκαιρίες αναψυχής, προάγουν τη σωματική και ψυχική ευεξία και βελτιώνουν τη συνολική ποιότητα ζωής στις πόλεις. Συμβάλλουν στην ανάκτηση των πόλεων προσφέροντας μια φυσική απόδραση από την αστική φασαρία, δημιουργώντας μια αίσθηση κοινότητας και μειώνοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση.
  3. Αυτοοργανωμένοι πολιτιστικοί χώροι: Αυτοί οι χώροι, συχνά υπό τη μορφή καταλήψεων αχρησιμοποίητων δημόσιων κτηρίων, φιλοξενούν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, από συναντήσεις και εργαστήρια έως πολιτιστικές εκδηλώσεις. Λειτουργούν ως χώροι χωρίς αποκλεισμούς και συμβάλλουν στην ανάκτηση των πόλεων με την ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών, την ενδυνάμωση των κατοίκων και την προώθηση της πολιτικής συμμετοχής.
  4. Συνεταιριστικές κατοικίες: Αστικά κοινά όπου οι κάτοικοι κατέχουν συλλογικά και διαχειρίζονται τους χώρους διαβίωσής τους. Αυτές οι πρωτοβουλίες προωθούν οικονομικά προσιτή στέγαση, βιώσιμες πρακτικές διαβίωσης και προάγουν ένα ισχυρό αίσθημα ιδιοκτησίας της κοινότητας, ενισχύοντας βιώσιμες και δεμένες γειτονιές.

Στην προσπάθεια επανοικειοποίησης του δημόσιου χώρου, η προσέγγιση των Κοινών, προάγει τη μετάβαση του από δημόσιο σε κοινό χώρο. Η μετάβαση αυτή συχνά περιλαμβάνει μια αλλαγή στον τρόπο σύλληψης, διαχείρισης και χρήσης ενός χώρου.  Ακολουθεί μια σύντομη εξερεύνηση των δύο εννοιών:

Δημόσιος χώρος:

Όπως αναφέρεται παραπάνω, ο δημόσιος χώρος είναι ένας χώρος που είναι ανοιχτός και προσβάσιμος σε όλα τα μέλη της κοινωνίας και συνήθως ανήκει ή διαχειρίζεται από μια κρατική οντότητα ή έναν άλλο δημόσιο φορέα.
Χαρακτηριστικά του είναι:

  • Ανοικτή πρόσβαση: Οποιοσδήποτε μπορεί να εισέλθει και να χρησιμοποιήσει τον χώρο χωρίς διακρίσεις.
  • Δημόσιο καθεστώς ιδιοκτησίας: Οι δημόσιοι χώροι συνήθως ανήκουν και διατηρούνται από κρατικές αρχές.
  • Περιορισμένοι κανονισμοί: Ενώ υπάρχουν κανόνες και κανονισμοί που διέπουν τη χρήση τους, οι δημόσιοι χώροι έχουν γενικά ένα ευρύ φάσμα χρήσεων και δεν ελέγχονται από συγκεκριμένες ομάδες ή άτομα.

Κοινός χώρος:

Ένας κοινός χώρος είναι επίσης ανοιχτός και προσβάσιμος στην κοινότητα, αλλά συνεπάγεται έναν πιο ενεργό και συμμετοχικό ρόλο για τα μέλη της κοινότητας στη διαχείριση και τη λήψη αποφάσεων.

Χαρακτηριστικά του είναι:

  • Συμμετοχή της κοινότητας: Οι κοινοί χώροι περιλαμβάνουν συλλογική λήψη αποφάσεων από την κοινότητα σχετικά με το σχεδιασμό, τη χρήση και τη συντήρησή τους.
  • Συλλογικό ιδιοκτησιακό καθεστώς: Διατηρούνται και ελέγχονται από συνελεύσεις της κοινότητας. Τα μέλη της κοινότητας αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη συντήρηση, τον προγραμματισμό και τη διαχείριση του χώρου.
  • Διαφορετικές χρήσεις: Οι κοινόχρηστοι χώροι ενδέχεται να ενθαρρύνουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, αντανακλώντας τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες της κοινότητας.

Η μετάβαση από έναν δημόσιο σε έναν κοινό χώρο συνεπάγεται δηλαδή μεγαλύτερο βαθμό δέσμευσης της κοινότητας, σχετικά με την ιδιοκτησία και τον έλεγχο του χώρου.  Προάγει την αυτοδιάθεση και την αναγνώριση ότι οι δημόσιοι χώροι μπορούν να είναι δυναμικοί, χωρίς αποκλεισμούς και να αντανακλούν τα διαφορετικά συμφέροντα και τις αξίες των κοινοτήτων που εξυπηρετούν. Μια τέτοια αλλαγή μπορεί να προσφέρει σε πολλαπλές διαστάσεις της κοινωνικής ζωής.

Για παράδειγμα:

  • Ενδυνάμωση της Κοινότητας: Οι κοινότητες αναζητούν περισσότερο έλεγχο στα τοπικά τους περιβάλλοντα ώστε να μπορούν να τα προσαρμόζουν στις συγκεκριμένες ανάγκες και προτιμήσεις τους.
  • Place-making: Η έννοια του “place-making” δίνει έμφαση στη συμμετοχή της κοινότητας στη διαμόρφωση και την αναζωογόνηση των δημόσιων χώρων, ώστε αυτοί να γίνουν πιο ζωντανοί και να αντανακλούν την τοπική κουλτούρα.
  • Βιωσιμότητα: Η μετάβαση σε κοινούς χώρους μπορεί να προωθήσει βιώσιμες πρακτικές, καθώς οι κοινότητες αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη διατήρηση τους. “Αναγκάζονται” έτσι να επινοήσουν νέους τρόπους διακυβέρνησης τους, λαμβάνοντας υπόψη την περιβαλλοντική ευημερία.
  • Κοινωνική συνοχή: Οι κοινοί χώροι καλλιεργούν την αίσθηση του ανήκειν και την κοινωνική συνοχή σε μια κοινότητα, καθώς τα μέλη συνεργάζονται για να βελτιώσουν και να αξιοποιήσουν τον χώρο.
  • Καινοτομία και δημιουργικότητα: Έχει παρατηρηθεί ότι οι κοινότητες εισάγουν καινοτόμες και δημιουργικές χρήσεις για τους κοινούς χώρους, όπως για παράδειγμα αναπτύσσοντας κοινοτικούς κήπους ή δομές που φιλοξενούν τέχνη και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
  • Ευθυγράμμιση με τις τοπικές ανάγκες: Οι κοινόχρηστοι χώροι  ανταποκρίνονται καλύτερα στις ειδικές ανάγκες και επιθυμίες της κοινότητας, αφού η ίδια η κοινότητα έχει την ευθύνη της χρήσης και λειτουργίας τους.

Συμπερασματικά, οι δημόσιοι χώροι είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία των κοινοτήτων, αφού προάγουν τη συμπερίληψη, την κοινωνική αλληλεπίδραση και τον πολιτιστικό εμπλουτισμό, ενώ συμβάλλουν σε υψηλότερη ποιότητα ζωής και την αίσθηση του ανήκειν στους κατοίκους. Σε αυτό το πλαίσιο τα αστικά κοινά είναι απαραίτητα στην προσπάθεια ανάκτησης των πόλεων μέσω της προώθησης της κοινοτικής ευημερίας, της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και της ανάπτυξης κοινωνικής συνοχής. Ενδυναμώνουν τους πολίτες να συμμετέχουν ενεργά στη διαχείριση και τη χρήση των κοινών αυτών πόρων, δημιουργώντας τελικά συμμετοχικά, βιώσιμα και ανθεκτικά αστικά περιβάλλοντα.

 

Το άρθρο Δημόσιος χώρος στην πόλη & Κοινά εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/%ce%b4%ce%b7%ce%bc%cf%8c%cf%83%ce%b9%ce%bf%cf%82-%cf%87%cf%8e%cf%81%ce%bf%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%80%cf%8c%ce%bb%ce%b7-%ce%ba%ce%bf%ce%b9%ce%bd%ce%ac/feed/ 0 Πολιτική ανυπακοή και το πρόταγμα της Άμεσης Δημοκρατίας https://sekeris.gr/%cf%80%ce%bf%ce%bb%ce%b9%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%ce%bd%cf%85%cf%80%ce%b1%ce%ba%ce%bf%ce%ae-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%cf%80%cf%81%cf%8c%cf%84%ce%b1%ce%b3%ce%bc%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25cf%2580%25ce%25bf%25ce%25bb%25ce%25b9%25cf%2584%25ce%25b9%25ce%25ba%25ce%25ae-%25ce%25b1%25ce%25bd%25cf%2585%25cf%2580%25ce%25b1%25ce%25ba%25ce%25bf%25ce%25ae-%25ce%25ba%25ce%25b1%25ce%25b9-%25cf%2584%25ce%25bf-%25cf%2580%25cf%2581%25cf%258c%25cf%2584%25ce%25b1%25ce%25b3%25ce%25bc%25ce%25b1-%25cf%2584%25ce%25b7%25cf%2582 https://sekeris.gr/%cf%80%ce%bf%ce%bb%ce%b9%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%ce%bd%cf%85%cf%80%ce%b1%ce%ba%ce%bf%ce%ae-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%cf%80%cf%81%cf%8c%cf%84%ce%b1%ce%b3%ce%bc%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82/#respond Tue, 19 Sep 2023 16:41:07 +0000 https://sekeris.gr/?p=564 Πολιτική ανυπακοή και το πρόταγμα της Άμεσης Δημοκρατίας Εισαγωγή Η πολιτική ανυπακοή έχει από καιρό αναγνωριστεί από μελετητές, κοινωνικούς επιστήμονες και συγγραφείς (λ.χ. H. D. Thoreau) ως ένα ισχυρό εργαλείο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο από μεμονωμένα άτομα, όσο και από τις διάφορες ομάδες, ώστε να εκφράσουν τη διαφωνία τους ενάντια στους άδικους νόμους […]

Το άρθρο Πολιτική ανυπακοή και το πρόταγμα της Άμεσης Δημοκρατίας εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Πολιτική ανυπακοή και το πρόταγμα της Άμεσης Δημοκρατίας

Εισαγωγή

Η πολιτική ανυπακοή έχει από καιρό αναγνωριστεί από μελετητές, κοινωνικούς επιστήμονες και συγγραφείς (λ.χ. H. D. Thoreau) ως ένα ισχυρό εργαλείο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο από μεμονωμένα άτομα, όσο και από τις διάφορες ομάδες, ώστε να εκφράσουν τη διαφωνία τους ενάντια στους άδικους νόμους και πολιτικές. Στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύει μια μορφή μη βίαιης διαμαρτυρίας, η οποία αμφισβητεί την εξουσία του κράτους και εφιστά την προσοχή γύρω από ηθικούς προβληματισμούς και ανησυχίες. Αυτό το άρθρο διερευνά την έννοια της πολιτικής ανυπακοής – όπως αυτή αναπτύχθηκε από τον H. D. Thoreau – και τη σχέση της με το πρόταγμα της Άμεσης Δημοκρατίας, όπως αυτό διατυπώθηκε από τον Κορνήλιο Καστοριάδη. Εξετάζει δηλαδή το πως η πολιτική ανυπακοή μπορεί να συμβάλει στη σύλληψη, την ανάπτυξη και την υλοποίηση της Άμεσης Δημοκρατίας και πως μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο για τη δημοκρατική αλλαγή και την προώθηση ενός συμμετοχικού και χωρίς αποκλεισμούς πολιτικού συστήματος.

Πολιτική Ανυπακοή: Ένας καταλύτης για την αλλαγή

Η πολιτική ανυπακοή εξ’ ορισμού, ως μορφή πολιτικής δράσης, αμφισβητεί το status quo και διαταράσσει τις υπάρχουσες δομές εξουσίας. Δεν συνιστά απλώς μια πράξη περιφρόνησης, απεναντίας αποτελεί μια θεμελιώδη δημοκρατική πρακτική η οποία βοηθά στην αποκάλυψη των εγγενών ελαττωμάτων και των αδικιών μέσα στην υπάρχουσα θέσμιση της κοινωνίας. Ο Henry David Thoreau, φιλόσοφος και δοκιμιογράφος του 19ου αιώνα, στο θεμελιώδες έργο του, “Civil Disobedience” («Πολιτική Ανυπακοή»), εκθέτει την πίστη του στην ηθική αναγκαιότητα της αντίστασης στους άδικους νόμους και στην κυβερνητική εξουσία, με μη βίαια μέσα. Οι ιδέες του για την πολιτική ανυπακοή έχουν αφήσει ένα διαχρονικό αποτύπωμα στην πολιτική σκέψη και στον ακτιβισμό, αντηχώντας στην σκέψη προσωπικοτήτων όπως ο Μαχάτμα Γκάντι και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ.

Το φιλοσοφικό πλαίσιο του Thoreau, βασίζεται στην αρχή ότι ένα άτομο έχει ηθικό καθήκον να αντιτίθεται σε νόμους και πολιτικές που αντιβαίνουν στη συνείδηση ​​και την ηθική του πυξίδα. Ισχυρίζεται ότι οι πολίτες πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στη συνείδησή τους, έναντι της τυφλής υπακοής και τήρησης του νόμου, θεωρώντας μάλιστα το καθήκον αυτό, ως θεμελιώδη πτυχή της ατομικής ακεραιότητας (Thoreau, 1849). Ο ισχυρισμός του, πηγάζει από τη σταθερή του πεποίθηση ότι μια δίκαιη διακυβέρνηση οφείλει να ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της ηθικής και της δικαιοσύνης. Με την παρουσία δηλαδή μιας άδικης κυβέρνησης ή νομοθεσίας, τα άτομα έχουν την ηθική υποχρέωση να αντισταθούν και να αμφισβητήσουν αυτές τις αδικίες.

Ο Thoreau τονίζει τη σημασία της παθητικής αντίστασης, η οποία αποφεύγει τη βίαιη αντιπαράθεση και αντ’ αυτού υποστηρίζει τη μη συμμόρφωση με τους άδικους νόμους, καθώς – σύμφωνα με τη λογική του – τα υποκείμενα, αρνούμενα να συνεργαστούν με ένα άδικο σύστημα, έχουν τη δυνατότητα να διαταράξουν τον μηχανισμό καταπίεσης χωρίς να καταφύγουν στη βία. Υποστηρίζει επιπλέον ότι τέτοιες πράξεις – μη βίαιης αντίστασης – μπορούν να χρησιμεύσουν ως ισχυρό εργαλείο για κοινωνική μεταβολή και να υποκινήσουν την ηθική συνείδηση ​​της κοινωνίας γενικότερα (Thoreau, 1849).

Η ιδέα του Thoreau για την πολιτική ανυπακοή είναι βαθιά ριζωμένη στον σκεπτικισμό του απέναντι στην αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης. Θεωρεί ότι τα άτομα δεν πρέπει να αποδέχονται τυφλά την εξουσία του κράτους, αλλά μάλλον να αξιολογούν κριτικά τις πράξεις του και τους νόμους που αυτό τους επιβάλλει. Ο Thoreau τάσσεται υπέρ της περιορισμένης διακυβέρνησης και της αυτοδιακυβέρνησης, πιστεύοντας ότι οι πολίτες πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση των νόμων και των πολιτικών που τους διέπουν. Οι ιδέες του δηλαδή, εκτείνονται πέρα ​​από το άτομο, συμπεριλαμβάνοντας την ευρύτερη κοινότητα. Υποστηρίζει, ότι οι πολίτες πρέπει να ενωθούν αλληλέγγυα, προκειμένου να πραγματοποιήσουν μια ουσιαστική αλλαγή, καθώς η συλλογική ανυπακοή ενισχύει τον αντίκτυπο των ατομικών ενεργειών και μπορεί να ασκήσει ουσιαστική πίεση στην κυβέρνηση για να διορθώσει τις αδικίες.

Πολιτική Ανυπακοή στην Άμεση Δημοκρατία

Ο Καστοριάδης από τη μεριά του, στοχαστής της αυτονομίας και της σύγχρονης συζήτησης για την Άμεση Δημοκρατία, υποστηρίζει ότι η πολιτική ανυπακοή χρησιμεύει ως μια στιγμή ρήξης (Castoriadis, 1997, σ. 235) κατά την οποία τα άτομα και οι πολιτικές ομάδες αρνούνται να αποδεχθούν τη νομιμότητα ορισμένων νόμων ή πολιτικών. Αυτή η ρήξη μπορεί να δημιουργήσει έναν χώρο για κριτικό προβληματισμό και συζήτηση για την κοινωνία και εντός της κοινωνίας, με ανοιχτό το ενδεχόμενο για την αναζήτηση μιας δημοκρατικής θέσμισης και την ανάδυση του προτάγματος της ατομικής και συλλογικής αυτονομίας.

Ο Καστοριάδης οραματίστηκε την Άμεση δημοκρατία ως ένα πολιτικό σύστημα στο οποίο οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αντί να εκχωρούν την εξουσία τους στους αντιπροσώπους. Πίστευε ότι οι παραδοσιακές μορφές αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας είχαν γίνει αλλοτριωτικές και αποκομμένες από τις γνήσιες ανάγκες και επιθυμίες της κοινωνίας, καθώς στην πραγματικότητα αποτελούν φιλελεύθερες ολιγαρχίες. Η Άμεση Δημοκρατία, κατά την άποψή του, δίνει στα άτομα τη δυνατότητα και την ευθύνη να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού γίγνεσθαι.

Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, η πολιτική ανυπακοή παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάδυση του προτάγματος της αυτονομίας, καθώς όταν τα άτομα εμπλέκονται σε ενέργειες πολιτικής ανυπακοής, όχι μόνο αμφισβητούν τους εκάστοτε συγκεκριμένους νόμους, αλλά απαιτούν επίσης μια πιο άμεση και συμμετοχική μορφή διακυβέρνησης. Ο Καστοριάδης υποστηρίζει ότι η πολιτική ανυπακοή χρησιμεύει ως «αφύπνιση» στην κοινωνία, αναγκάζοντας τους πολίτες να επανεκτιμήσουν τις υπάρχουσες πολιτικές δομές και να εξετάσουν εναλλακτικές μορφές δημοκρατικής δέσμευσης (Καστοριάδης, 1988, σ. 123). Γιατί ναι μεν αμφισβητούμε την υπάρχουσα θέσμιση, αλλά μετά τι; Μετά έχουμε – ατομικά και συλλογικά – τη δυνατότητα, αλλά και την ευθύνη της δημιουργίας νέων φαντασιακών σημασιών. Την ευθύνη για τη δημιουργία νέων τρόπων διακυβέρνησης και διευθέτησης των ζητημάτων της καθημερινής πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πολιτική ανυπακοή μπορεί να θεωρηθεί ως μηχανισμός για την έναρξη δημοκρατικών συζητήσεων και διαβουλεύσεων. Όταν οι πολίτες εμπλέκονται σε πράξεις πολιτικής ανυπακοής, στην ουσία εκφράζουν τη διαφωνία τους και καλούν άλλους να συμμετάσχουν στη συζήτηση. Ο Καστοριάδης τονίζει ότι στόχος της πολιτικής ανυπακοής δεν είναι η επιβολή της θέλησής μας στους άλλους αλλά η δημιουργία ενός χώρου συλλογικού προβληματισμού και λήψης αποφάσεων (Castoriadis, 2005, σελ. 211). Με αυτόν τον τρόπο, η πολιτική ανυπακοή ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της Άμεσης Δημοκρατίας, καλλιεργώντας μια κουλτούρα ενεργού πολίτη και συμμετοχικής πολιτικής.

Συμπέρασμα

Σύμφωνα με τον Thoreau, η πολιτική ανυπακοή δεν συνιστά απλώς μια πράξη τυφλής περιφρόνησης των νόμων και των δομών του κράτους, απεναντίας αποτελεί μια θεμελιώδη, μη βίαιη, δημοκρατική πρακτική, η οποία βοηθά στην αποκάλυψη των εγγενών ελαττωμάτων και των αδικιών μέσα στην υπάρχουσα θέσμιση της κοινωνίας. Ο Καστοριάδης υποστηρίζει ότι η πολιτική ανυπακοή, ως μορφή δημοκρατικής δράσης, έχει τη δυνατότητα να διαταράξει τα καταπιεστικά συστήματα, να αμφισβητήσει τη νομιμότητα των υπαρχόντων νόμων και δομών, να τονώσει την αναζήτηση για πιο συμμετοχικές και περιεκτικές πολιτικές δομές και εντέλει να δημιουργήσει ισχυρές ρωγμές στο κυρίαρχο κοινωνικό φαντασιακό. Συμμετέχοντας σε πράξεις πολιτικής ανυπακοής, οι πολίτες εκπαιδεύονται συμβάλλοντας ενεργά στην υλοποίηση της Άμεσης Δημοκρατίας, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για μια πιο δίκαιη και εντέλει δημοκρατική κοινωνία.

Στις σύγχρονες συζητήσεις σχετικά με την πολιτική ανυπακοή και τη δημοκρατική θεωρία, οι ιδέες των Thoreau και Καστοριάδη παρέχουν ένα πλαίσιο που προκαλεί σκέψη για την κατανόηση του μετασχηματιστικού δυναμικού της πολιτικής ανυπακοής. Καθώς οι κοινωνίες συνεχίζουν να παλεύουν με ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, ανισότητας και πολιτικής ετερονομίας, οι γνώσεις του Καστοριάδη μας υπενθυμίζουν τον κρίσιμο ρόλο που μπορεί να παίξει η πολιτική ανυπακοή στην προώθηση της υπόθεσης της Άμεσης Δημοκρατίας και στην αναμόρφωση του μέλλοντος της δημοκρατικής διακυβέρνησης.

 

Βιβλιογραφία

Καστοριάδης, Κ. (1988). Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας.

Castoriadis, C. (1997). Philosophy, Politics, Autonomy: Essays in Political Philosophy (D. Ames, Trans.)

Castoriadis, C. (2005). Democracy and Relativism: An Interview with Cornelius Castoriadis. Constellations, 12(2), 198-213.

Thoreau, H. D. (1849). Civil Disobedience.

Το άρθρο Πολιτική ανυπακοή και το πρόταγμα της Άμεσης Δημοκρατίας εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/%cf%80%ce%bf%ce%bb%ce%b9%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%ce%bd%cf%85%cf%80%ce%b1%ce%ba%ce%bf%ce%ae-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%cf%80%cf%81%cf%8c%cf%84%ce%b1%ce%b3%ce%bc%ce%b1-%cf%84%ce%b7%cf%82/feed/ 0 Κλιματική αλλαγή, Άμεση Δημοκρατία και Αποανάπτυξη: Προς μια προσέγγιση Κοινωνικής Οικολογίας https://sekeris.gr/%ce%ba%ce%bb%ce%b9%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%ce%bb%ce%bb%ce%b1%ce%b3%ce%ae-%ce%ac%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%ba%ce%b1/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25ce%25ba%25ce%25bb%25ce%25b9%25ce%25bc%25ce%25b1%25cf%2584%25ce%25b9%25ce%25ba%25ce%25ae-%25ce%25b1%25ce%25bb%25ce%25bb%25ce%25b1%25ce%25b3%25ce%25ae-%25ce%25ac%25ce%25bc%25ce%25b5%25cf%2583%25ce%25b7-%25ce%25b4%25ce%25b7%25ce%25bc%25ce%25bf%25ce%25ba%25cf%2581%25ce%25b1%25cf%2584%25ce%25af%25ce%25b1-%25ce%25ba%25ce%25b1 https://sekeris.gr/%ce%ba%ce%bb%ce%b9%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%ce%bb%ce%bb%ce%b1%ce%b3%ce%ae-%ce%ac%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%ba%ce%b1/#respond Fri, 21 Jul 2023 17:57:06 +0000 https://sekeris.gr/?p=553 Κλιματική αλλαγή, Άμεση Δημοκρατία και Αποανάπτυξη: Προς μια προσέγγιση Κοινωνικής Οικολογίας Αυτό το άρθρο επιχειρεί μια πρώτη συνοπτική διερεύνηση των διασυνδέσεων μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, της άμεσης δημοκρατίας, της αποανάπτυξης και της κοινωνικής οικολογίας. Η πολύπλοκη φύση της κλιματικής κρίσης απαιτεί καινοτόμες και ολοκληρωμένες λύσεις, οι οποίες θα λαμβάνουν υπόψη τις κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές διαστάσεις […]

Το άρθρο Κλιματική αλλαγή, Άμεση Δημοκρατία και Αποανάπτυξη: Προς μια προσέγγιση Κοινωνικής Οικολογίας εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Κλιματική αλλαγή, Άμεση Δημοκρατία και Αποανάπτυξη: Προς μια προσέγγιση Κοινωνικής Οικολογίας

Αυτό το άρθρο επιχειρεί μια πρώτη συνοπτική διερεύνηση των διασυνδέσεων μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, της άμεσης δημοκρατίας, της αποανάπτυξης και της κοινωνικής οικολογίας. Η πολύπλοκη φύση της κλιματικής κρίσης απαιτεί καινοτόμες και ολοκληρωμένες λύσεις, οι οποίες θα λαμβάνουν υπόψη τις κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές διαστάσεις που διαιωνίζουν τις κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες μη – βιώσιμες πρακτικές. Εξετάζοντας τις δυνατότητες της άμεσης δημοκρατίας και των αρχών της κοινωνικής οικολογίας, στοχεύουμε να προτείνουμε μια πορεία προς τη βιώσιμη αποανάπτυξη που δίνει προτεραιότητα στο περιβάλλον και ενδυναμώνει τις τοπικές κοινωνίες.

Η κλιματική αλλαγή είναι μια από τις πιο πιεστικές προκλήσεις του 21ου αιώνα, με εκτεταμένες συνέπειες για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη. Οι παραδοσιακές προσεγγίσεις για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής έχουν συχνά επικεντρωθεί σε τεχνολογικές λύσεις και κάθετες πολιτικές από πάνω προς τα κάτω. Ωστόσο, αυτές οι προσεγγίσεις παραμελούν τα υποκείμενα κοινωνικοπολιτικά συστήματα που οδηγούν την οικολογική υποβάθμιση και την άνιση ανάπτυξη. Αυτό το άρθρο υποστηρίζει ένα εναλλακτικό πλαίσιο που δίνει έμφαση στην άμεση δημοκρατία και την κοινωνική οικολογία για την ολιστική αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Κατανόηση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της

Η επιστημονική συναίνεση για την κλιματική αλλαγή είναι αδιαμφισβήτητη: οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ιδιαίτερα η καύση ορυκτών καυσίμων και η αποψίλωση των δασών, έχουν οδηγήσει σε αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με αποτέλεσμα την υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι συνέπειες περιλαμβάνουν άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ακραία καιρικά φαινόμενα, διαταραχές στα οικοσυστήματα και απειλές για την επισιτιστική ασφάλεια. Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει δυσανάλογα τις ευάλωτες κοινότητες, επιδεινώνοντας τις κοινωνικές ανισότητες.

Οι περιορισμοί της συμβατικής ανάπτυξης

Τα συμβατικά αναπτυξιακά πρότυπα, με γνώμονα τα καπιταλιστικά μοντέλα ανάπτυξης, έχουν συμβάλει σημαντικά στην κλιματική αλλαγή και στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Οι εξορυκτικές βιομηχανίες, η υπερκατανάλωση και η υπερβολική εκμετάλλευση των πόρων έχουν οδηγήσει σε οικολογική υπέρβαση. Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης δίνει προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη έναντι της κοινωνικής και οικολογικής ευημερίας, διαιωνίζοντας έτσι έναν μη βιώσιμο κύκλο.

Αγκαλιάζοντας την αποανάπτυξη ως εναλλακτική λύση

Η αποανάπτυξη, σε αντίθεση με τη συμβατική ανάπτυξη, δίνει έμφαση στη σκόπιμη μείωση της οικονομικής απόδοσης και της κατανάλωσης για την επίτευξη οικολογικής ισορροπίας. Στόχος της είναι να απομακρυνθεί η κοινωνία από το πρότυπο που προσανατολίζεται στην ανάπτυξη και να προωθήσει βιώσιμα μέσα διαβίωσης, ενώ παράλληλα να αντιμετωπίσει τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Με αυτόν τον τρόπο, η απο-ανάπτυξη επιδιώκει να ευθυγραμμίσει τις ανθρώπινες κοινωνίες με τα οικολογικά όρια.

Ο ρόλος της άμεσης δημοκρατίας στην περιβαλλοντική δράση

Η άμεση δημοκρατία αναφέρεται σε μια μορφή διακυβέρνησης όπου οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, παρακάμπτοντας τις αντιπροσωπευτικές δομές. Η άμεση δημοκρατία εξουσιοδοτεί τις τοπικές κοινότητες να διαμορφώνουν πολιτικές για το κλίμα που είναι συναφείς με την εκάστοτε γεωγραφία και έχουν περιβαλλοντική συνείδηση. Με τη συμμετοχή των πολιτών στη δράση για το κλίμα, ενθαρρύνονται οι πρωτοβουλίες από τα κάτω και ενισχύεται το αίσθημα ευθύνης απέναντι στην οικολογική διαχείριση.

Κοινωνική Οικολογία: Η γεφύρωση περιβάλλοντος και κοινωνίας

Η κοινωνική οικολογία, μια ολιστική οικολογική φιλοσοφία που αναπτύχθηκε από τον Murray Bookchin, δίνει έμφαση στη διασύνδεση οικολογικών, κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων. Υποστηρίζει αποκεντρωμένες και ισότιμες δομές που προάγουν την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και την άμεση δημοκρατία. Η ενσωμάτωση των αρχών της κοινωνικής οικολογίας με τη δράση για το κλίμα μπορεί να ενισχύσει τη συλλογική ευθύνη για το περιβάλλον και να αμφισβητήσει τα εκμεταλλευτικά συστήματα.

Η εφαρμογή των αρχών της άμεσης δημοκρατίας και της κοινωνικής οικολογίας στη δράση για το κλίμα δεν είναι βέβαια χωρίς προκλήσεις. Αυτές περιλαμβάνουν την αντίσταση από τις παγιωμένες κυρίαρχες δομές ισχύος, την έλλειψη συνειδητοποίησης και τους περιορισμούς των πόρων. Ωστόσο, η αναγνώριση του μετασχηματιστικού δυναμικού της αποκεντρωμένης λήψης αποφάσεων μπορεί να οδηγήσει σε ανθεκτικές λύσεις με γνώμονα την κοινότητα.

Συμπέρασμα

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί μια αλλαγή παραδείγματος προς τη βιώσιμη αποανάπτυξη, η οποία δίνει προτεραιότητα στην περιβαλλοντική ευημερία και την κοινωνική ισότητα. Η ενσωμάτωση των αρχών της άμεσης δημοκρατίας και της κοινωνικής οικολογίας στη δράση για το κλίμα μπορεί να εξουσιοδοτήσει τις κοινότητες να αναλάβουν το μέλλον τους και να αντιμετωπίσουν συλλογικά την κλιματική κρίση. Με τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης μεταξύ των ανθρώπινων κοινωνιών και του περιβάλλοντος, ένα πιο αρμονικό και βιώσιμο μέλλον μπορεί να γίνει εφικτό.

Το άρθρο Κλιματική αλλαγή, Άμεση Δημοκρατία και Αποανάπτυξη: Προς μια προσέγγιση Κοινωνικής Οικολογίας εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/%ce%ba%ce%bb%ce%b9%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%ce%bb%ce%bb%ce%b1%ce%b3%ce%ae-%ce%ac%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%ba%ce%b1/feed/ 0 Ο Κούντερα, ο Νίτσε και η αβάσταχτη (?) ευπάθεια της σύνδεσης https://sekeris.gr/kundera-nietzsche/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=kundera-nietzsche https://sekeris.gr/kundera-nietzsche/#respond Thu, 13 Jul 2023 08:47:48 +0000 https://sekeris.gr/?p=542 Στην απέραντη έκταση της ύπαρξης, εκεί όπου τα νήματα της φιλοσοφίας συμπλέκονται, ο Μίλαν Κούντερα και ο Φρίντριχ Νίτσε σκάβουν από διαφορετικές μεριές μέσα στην περίπλοκη δυναμική των σχέσεων, φωτίζοντας καθένας με τον τρόπο του, την πολυπλοκότητα των συνδέσεων και των αλληλεπιδράσεών μας. Στο αριστούργημα του Κούντερα, «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι», ο συγγραφέας σκιαγραφεί […]

Το άρθρο Ο Κούντερα, ο Νίτσε και η αβάσταχτη (?) ευπάθεια της σύνδεσης εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Στην απέραντη έκταση της ύπαρξης, εκεί όπου τα νήματα της φιλοσοφίας συμπλέκονται, ο Μίλαν Κούντερα και ο Φρίντριχ Νίτσε σκάβουν από διαφορετικές μεριές μέσα στην περίπλοκη δυναμική των σχέσεων, φωτίζοντας καθένας με τον τρόπο του, την πολυπλοκότητα των συνδέσεων και των αλληλεπιδράσεών μας.

Στο αριστούργημα του Κούντερα, «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι», ο συγγραφέας σκιαγραφεί τη λεπτή φύση των ανθρώπινων σχέσεων. Μας υπενθυμίζει ότι κάθε αλληλεπίδραση έχει απεριόριστη σημασία. Κάθε μας συνάντηση και συναναστροφή έχει σημασία, ακόμη και στη φευγαλέα παρουσία της.  Οι σχέσεις μας, σαν εύθραυστα νήματα, υφαίνουν τον ιστό της ζωής μας, διαμορφώνοντας την ταυτότητά μας και χαράσσοντας τα σύμπαντα και τα μονοπάτια μας. Μέσα από την απλότητα της γνήσιας αλληλεπίδρασης, ανακαλύπτουμε τα βάθη της ύπαρξής μας. Με ένα απαλό άγγιγμα, μια εγκάρδια συνομιλία, ένα αστείο ή μια αγκαλιά, αποκαλύπτουμε την ομορφιά της ανθρώπινης φύσης μας. Είναι αυτές οι απλές στιγμές εξάλλου που νιώθουμε πραγματικά ολοκληρωμένοι και ζωντανοί.

Ο Νίτσε από την άλλη – φιλόσοφος της ατομικότητας – μας λέει να σπάσουμε τις αλυσίδες των κοινωνικών προσδοκιών και να αγκαλιάσουμε τη δύναμη της αυθεντικής, ατομικής ύπαρξης. Κάνοντας αυτό, ξετυλίγουμε την αληθινή ουσία των ανθρώπινων σχέσεων – έναν χορό ψυχών δηλαδή, συνυφασμένων, σε αλληλεπίδραση μεν, αλλά ταυτόχρονα ελεύθερων, οι οποίες αναζητούν νόημα και αυτοπραγμάτωση. Στην κριτική του, τόνισε τη σημασία αυτή της διατήρησης της ατομικότητας. Η αληθινή αγάπη δεν συνεπάγεται τη θυσία του εαυτού, αλλά τον εορτασμό και την ενίσχυση της ατομικότητας του κάθε συντρόφου. Υποστήριξε έτσι μια ένωση που επιτρέπει την προσωπική ανάπτυξη και την άνθηση μοναδικών ταυτοτήτων, αντί να τις πνίγει στην επιδίωξη της συμμόρφωσης.

Στην παλέτα των ανθρώπινων σχέσεων, συναντάμε χαρά και πόνο, αγάπη και απώλεια, ανάπτυξη και μεταμόρφωση. Κάθε σχέση έχει ένα μοναδικό βάρος και μια βαθιά επίδραση στο ταξίδι μας. Και είναι μέσα από αυτούς τους δεσμούς που ανακαλύπτουμε τα βάθη της ενσυναίσθησης, της συμπόνιας και του κοινού βιώματος. Ωστόσο, μέσα στη λεπτή ισορροπία της σύνδεσης βρίσκεται ένα παράδοξο. Η ελαφρότητα της ύπαρξής μας. Καθώς η εφήμερη φύση της ύπαρξης, ρίχνει ένα πέπλο αβεβαιότητας στις σχέσεις μας, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την τρομακτική συνειδητοποίηση ότι οι επιλογές που κάνουμε και τα μονοπάτια που διανύουμε, είναι εγγενώς φευγαλέα και παροδικά.

Μέσα σε αυτή τη συνειδητοποίηση ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ευθύνη των πράξεων μας. Έτσι καλούμαστε να περιηγηθούμε στο περίπλοκο έδαφος των ανθρώπινων σχέσεων με επίγνωση και ακεραιότητα. Κάθε απόφαση που παίρνουμε, κάθε λέξη που λέμε, αντηχεί μέσα από τον αλληλένδετο ιστό των ζωών μας, αφήνοντας το δικό της σημάδι στο Σύμπαν της ύπαρξης. Όμως ακόμα και μέσα σε αυτό το βάρος των επιλογών, υπάρχει απεριόριστη ομορφιά. Στην ευπάθεια της γνήσιας σύνδεσης, είναι εκεί ακριβώς που βρίσκουμε το αληθινό νόημα. Είναι στις στιγμές που απλώς γελάμε, στις στιγμές που συνομιλούμε, που μοιραζόμαστε, ή στις στιγμές που κάνουμε μια ανιδιοτελή πράξη για τον άλλο, εκεί που βλέπουμε την υπέροχη φύση των σχέσεων μας. Τις αγαπάμε λοιπόν τις φευγαλέες στιγμές, γιατί έχουν αμέτρητη σημασία.

Στη συγχώνευση των εννοιών του Κούντερα και του Νίτσε, ανακαλύπτει κανείς τελικά μια βαθιά αλήθεια – ότι οι ανθρώπινες σχέσεις ενσωματώνουν τόσο το βάρος όσο και την ελαφρότητα της ύπαρξης. Μέσα από την εύθραυστη αλληλεπίδραση της σύνδεσης και της ατομικότητας είναι που βρίσκουμε τον σκοπό και τον πλούτο της κοινής μας ύπαρξης. Το κάλεσμα του Νίτσε για προσωπική αυτονομία και αυτοδημιουργία συνυφαίνεται με την εξερεύνηση του Κούντερα για τις βαθιές συνδέσεις που διαμορφώνουν τη ζωή μας, υπενθυμίζοντάς μας ότι η πραγματική ολοκλήρωση δεν έγκειται στην αποφυγή της ευαλωτότητας, αλλά μάλλον στο να την αγκαλιάσουμε με θάρρος.

Το άρθρο Ο Κούντερα, ο Νίτσε και η αβάσταχτη (?) ευπάθεια της σύνδεσης εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/kundera-nietzsche/feed/ 0 Άμεση Δημοκρατία: Εξερευνώντας τις ιδέες του Κορνήλιου Καστοριάδη https://sekeris.gr/%ce%ac%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%b5%ce%be%ce%b5%cf%81%ce%b5%cf%85%ce%bd%cf%8e%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%b9%cf%82-%ce%b9%ce%b4/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25ce%25ac%25ce%25bc%25ce%25b5%25cf%2583%25ce%25b7-%25ce%25b4%25ce%25b7%25ce%25bc%25ce%25bf%25ce%25ba%25cf%2581%25ce%25b1%25cf%2584%25ce%25af%25ce%25b1-%25ce%25b5%25ce%25be%25ce%25b5%25cf%2581%25ce%25b5%25cf%2585%25ce%25bd%25cf%258e%25ce%25bd%25cf%2584%25ce%25b1%25cf%2582-%25cf%2584%25ce%25b9%25cf%2582-%25ce%25b9%25ce%25b4 https://sekeris.gr/%ce%ac%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%b5%ce%be%ce%b5%cf%81%ce%b5%cf%85%ce%bd%cf%8e%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%b9%cf%82-%ce%b9%ce%b4/#respond Tue, 04 Jul 2023 14:31:06 +0000 https://sekeris.gr/?p=534 Η άμεση δημοκρατία ως πολίτευμα δίνει έμφαση στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ενισχύοντας έτσι...

Το άρθρο Άμεση Δημοκρατία: Εξερευνώντας τις ιδέες του Κορνήλιου Καστοριάδη εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Άμεση Δημοκρατία: Εξερευνώντας τις ιδέες του Κορνήλιου Καστοριάδη

Το παρόν άρθρο εξερευνά την έννοια της άμεσης δημοκρατίας, εστιάζοντας στην προοπτική του Κορνήλιου Καστοριάδη. Η άμεση δημοκρατία ως πολίτευμα δίνει έμφαση στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ενισχύοντας έτσι την αυτενέργεια και προάγοντας τη συλλογικότητα. Οι ιδέες του Καστοριάδη για την αυτονομία, την αυτοθέσμιση και το κοινωνικό φαντασιακό αποτελούν τη θεωρητική βάση αυτής της ανάλυσης. Το άρθρο συζητά τη σημασία της άμεσης δημοκρατίας στη σύγχρονη κοινωνία, εξετάζοντας τα πιθανά οφέλη και τις προκλήσεις της. Μέσα από την ανάλυση του έργου του Καστοριάδη και των συνεισφορών άλλων συγγραφέων, το παρόν κείμενο στοχεύει να ρίξει φως στις μετασχηματιστικές δυνατότητες της άμεσης δημοκρατίας προκειμένου να φανταστούμε πως θα μπορούσε να είναι μια πραγματικά δημοκρατική και δίκαιη κοινωνία.

Η έννοια της αυτονομίας στον Καστοριάδη

Κεντρική για την κατανόηση των δυνατοτήτων της άμεσης δημοκρατίας είναι η έννοια της αυτονομίας όπως εισήχθη και εξηγήθηκε από τον Κορνήλιο Καστοριάδη. Ο Καστοριάδης υποστηρίζει ότι η πραγματική αυτονομία προκύπτει όταν τα άτομα συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση των θεσμών που διέπουν τη ζωή τους. Η αυτονομία, σύμφωνα με τον Καστοριάδη, αναφέρεται στην ικανότητα και την ενεργό δέσμευση ατόμων και συλλογικοτήτων στην αυτοδιάθεση και την αυτοδιοίκηση. Είναι η κατάσταση στην οποία τα άτομα και η κοινωνία δημιουργούν και διαμορφώνουν συλλογικά τους δικούς τους θεσμούς και κανόνες, αντί να διέπονται από εξωτερικές αρχές ή προκαθορισμένες δομές. Για τον Καστοριάδη, η γνήσια αυτονομία απαιτεί μια συνεχή διαδικασία αυτοθέσμισης, όπου τα άτομα συμμετέχουν ενεργά στη δημιουργία, την αναθεώρηση και τον μετασχηματισμό των κοινωνικών ρυθμίσεων και του νόμου. Ξεπερνά την απλή ελευθερία από εξωτερικούς περιορισμούς και περιλαμβάνει μια προληπτική συμμετοχή στον συλλογικό καθορισμό των κανόνων και των δομών που διέπουν την κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή.

Ένα βασικό στοιχείο της έννοιας της αυτονομίας του Καστοριάδη είναι η ιδέα ότι πρόκειται για συλλογικό εγχείρημα. Η αυτονομία δεν είναι μόνο μια ατομική επιδίωξη, αλλά περιλαμβάνει την ενεργό δέσμευση και συμμετοχή μιας κοινότητας ή της κοινωνίας στο σύνολό της. Τονίζει τη σημασία της συλλογικής λήψης αποφάσεων και της δημιουργίας κοινών κανόνων μέσω περιεκτικών και δημοκρατικών διαδικασιών. Ο Καστοριάδης υποστηρίζει ότι η αυτονομία είναι θεμελιώδης ανθρώπινη ανάγκη και απαραίτητη προϋπόθεση για την ατομική και συλλογική άνθηση. Υποστηρίζει ότι η άσκηση της αυτονομίας παρέχει στα άτομα μια αίσθηση αυτοδιάθεσης, προσωπικής ολοκλήρωσης και μια ουσιαστική σύνδεση με την κοινωνία. Η αυτονομία επιτρέπει στα άτομα να διαμορφώνουν ενεργά τη ζωή τους και να συμβάλλουν στη συνδημιουργία του κοινωνικού κόσμου που κατοικούν.

Η άμεση δημοκρατία παίζει καθοριστικό ρόλο στην κατανόηση της αυτονομίας σύμφωνα με τον φιλόσοφο, καθώς δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να συμμετέχουν άμεσα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, διασφαλίζοντας ότι η εξουσία δεν συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων – όπως συμβαίνει στις σημερινές φιλελεύθερες ολιγαρχίες που βαπτίζονται δημοκρατίες – αλλά κατανέμεται σε όλα τα μέλη της κοινωνίας. Μέσω μηχανισμών όπως τα δημοψηφίσματα, οι συνελεύσεις και οι πρωτοβουλίες πολιτών, τα άτομα έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν άμεσα στη διαμόρφωση των θεσμών και των πολιτικών που επηρεάζουν τη ζωή τους. Αυτή η ενεργός συμμετοχή καλλιεργεί το αίσθημα της ευθύνης και της ενδυνάμωσης μεταξύ των πολιτών, συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση της αυτονομίας.

Ο Καστοριάδης τονίζει λοιπόν τις μετασχηματιστικές δυνατότητες του πολιτεύματος της άμεσης δημοκρατίας, ως μέσο για την πραγματοποίηση της αυτονομίας και την προώθηση μιας πιο συμμετοχικής και δημοκρατικής κοινωνίας. Συμμετέχοντας ενεργά στη δημιουργία και την αναθεώρηση κοινωνικών κανόνων, τα υποκείμενα μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία της δικής τους κοινωνικής πραγματικότητας και να διαμορφώσουν το συλλογικό τους κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.

Αυτοθέσμιση στην Άμεση Δημοκρατία

Η αυτοθέσμιση είναι θεμελιώδης πτυχή της άμεσης δημοκρατίας σύμφωνα με τον Καστοριάδη. Αναφέρεται στην ενεργό και συνεχή διαδικασία μέσω της οποίας τα άτομα και οι συλλογικότητες διαμορφώνουν και τροποποιούν συλλογικά τους θεσμούς, δηλαδή τους νόμους και τους άτυπους κανόνες που διέπουν την κοινωνία. Στο πλαίσιο της άμεσης δημοκρατίας, η αυτοθέσμιση περιλαμβάνει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στη δημιουργία και την αναθεώρηση πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών ρυθμίσεων. Η αυτοθέσμιση, όπως ειπώθηκε προηγουμένως, πραγματοποιείται μέσω διαφόρων μηχανισμών οι οποίοι επιτρέπουν στους πολίτες να συμμετέχουν άμεσα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Αυτοί οι μηχανισμοί μπορεί να περιλαμβάνουν δημοψηφίσματα, συνελεύσεις πολιτών κλπ. Μέσω αυτών των οδών, οι πολίτες έχουν την ευκαιρία να εκφράσουν άμεσα τις προτιμήσεις τους, να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και να συμβάλουν στη διαμόρφωση πολιτικών και νόμων.

Η αυτοθέσμιση δεν είναι ένα γεγονός το οποίο συμβαίνει άπαξ, αλλά αντίθετα αποτελεί μια διαρκή και δυναμική διαδικασία. Απαιτεί συνεχή δέσμευση και συμμετοχή των πολιτών. Μέσα από αμεσοδημοκρατικές πρακτικές, τα άτομα μπορούν ενεργά να διαμορφώσουν και να τροποποιήσουν υπάρχοντες θεσμούς, καθώς και να προτείνουν νέους. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει την προσαρμογή και την εξέλιξη των κοινωνικών ρυθμίσεων για την κάλυψη των μεταβαλλόμενων αναγκών και προσδοκιών της κοινότητας. Ασχολούμενοι με την αυτοθέσμιση, οι πολίτες ενδυναμώνονται και αναπτύσσουν ένα αίσθημα ευθύνης αναφορικά με τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Γίνονται ενεργά υποκείμενα στη διαμόρφωση της ζωής τους και παύουν να αποτελούν παθητικούε αποδέκτες των αποφάσεων που λαμβάνονται από εξωτερικές ετερόνομες αρχές.

Επιπλέον, η αυτοθέσμιση προωθεί τη συμπερίληψη και την ποικιλομορφία. Ενδυναμώνει τις περιθωριοποιημένες φωνές και διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις αντικατοπτρίζουν τον πλουραλισμό του πληθυσμού. Με την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων, η αυτοθέσμιση μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων της εξουσίας και στην ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Παρέχει τις προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση της ατομικής και συλλογικής αυτονομίας δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση των θεσμών που διέπουν τη ζωή τους. Μέσω της αυτοθέσμισης, τα άτομα ασκούν την αυτονομία τους συμβάλλοντας ενεργά στη δημιουργία και την αναθεώρηση κοινωνικών κανόνων και δομών.

Ο Ρόλος του Κοινωνικού Φαντασιακού

Η έννοια του κοινωνικού φαντασιακού, όπως εισήχθη από τον Καστοριάδη, είναι κομβική για την κατανόηση των δυνατοτήτων της άμεσης δημοκρατίας και των επιπτώσεών της στην κοινωνία. Το κοινωνικό φαντασιακό αναφέρεται στα κοινά νοήματα, τα σύμβολα και τις αναπαραστάσεις που διαμορφώνουν συλλογικές ταυτότητες, αξίες και θεσμούς μέσα σε μια κοινωνία. Στο πλαίσιο της άμεσης δημοκρατίας, το κοινωνικό φαντασιακό επηρεάζει τους τρόπους με τους οποίους οι πολίτες αντιλαμβάνονται και εμπλέκονται με τις πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες. Περιλαμβάνει τις αφηγήσεις, τις πεποιθήσεις και τα πολιτισμικά πλαίσια που πληροφορούν τα άτομα για την κατανόηση των ρόλων και των ευθυνών τους ως μέλη μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Το κοινωνικό φαντασιακό παρέχει ένα πλαίσιο μέσω του οποίου τα άτομα κατανοούν τον κόσμο, κατασκευάζουν τις ταυτότητές τους και σχετίζονται μεταξύ τους.

Το κοινωνικό φαντασιακό επηρεάζει βαθιά τη λειτουργία και την επιτυχία της άμεσης δημοκρατίας. Διαμορφώνει τα κίνητρα, τις φιλοδοξίες και την προθυμία των πολιτών να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ένα ζωντανό και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνικό φαντασιακό μπορεί να εμπνεύσει τους πολίτες να συμμετέχουν ενεργά στις πολιτικές υποθέσεις και να συμμετέχουν στη διαμόρφωση του συλλογικού τους μέλλοντος. Με την προώθηση διαφορετικών προοπτικών και της αίσθησης του κοινού σκοπού, το κοινωνικό φαντασιακό μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία μιας συμμετοχικής δημοκρατικής κουλτούρας. Ενθαρρύνει τους πολίτες να υπερβούν τα ατομικά τους συμφέροντα και να εργαστούν για τη συλλογική ευημερία. Παρέχει μια κοινή γλώσσα και ένα συμβολικό πλαίσιο το οποίο επιτρέπει στους πολίτες να επικοινωνούν και να συνεργάζονται αποτελεσματικά στις δημοκρατικές διαδικασίες.

Επιπλέον, το κοινωνικό φαντασιακό μπορεί να χρησιμεύσει ως καταλύτης για την κοινωνική αλλαγή και τον επανασχεδιασμό των πολιτικών δομών. Μπορεί να αμφισβητήσει την υπάρχουσα δυναμική εξουσίας, να αμφισβητήσει τις παραδοσιακές ιεραρχίες και να εμπνεύσει εναλλακτικά οράματα διακυβέρνησης. Διαμορφώνοντας συλλογικές φιλοδοξίες και αξίες, το κοινωνικό φαντασιακό μπορεί να οδηγήσει σε μετασχηματιστικά κινήματα που επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν και να επανανοηματοδοτήσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και πρακτικές.

Ωστόσο, το κοινωνικό φαντασιακό δεν αποτελεί μια σταθερή οντότητα. Υπόκειται σε αμφισβήτηση, αναθεώρηση και αλλαγή με την πάροδο του χρόνου. Διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και άτομα μπορεί να αναπτύσσουν διαφορετικά κοινωνικά φαντασιακά, τα οποία αντανακλούν διαφορετικές εμπειρίες, ιδεολογίες και κοσμοθεωρίες. Αυτή η πληθώρα κοινωνικών φαντασιακών μπορεί να οδηγήσει σε εντάσεις και συγκρούσεις μέσα σε μια κοινωνία, αλλά μπορεί επίσης να προσφέρει ευκαιρίες για διάλογο, συζήτηση και εμπλουτισμό των δημοκρατικών διαδικασιών. Στο πλαίσιο της άμεσης δημοκρατίας, η καλλιέργεια ενός περιεκτικού και συμμετοχικού κοινωνικού φαντασιακού καθίσταται κρίσιμης σημασίας. Περιλαμβάνει την καλλιέργεια μιας κουλτούρας διαλόγου, σεβασμού και ενεργού συμμετοχής μεταξύ των πολιτών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της εκπαίδευσης του πολίτη, των δημόσιων φόρουμ διαβούλευσης και της προώθησης εναλλακτικών προοπτικών και περιθωριοποιημένων φωνών.

Άμεση δημοκρατία και η σύγχρονη κοινωνία

Η άμεση δημοκρατία έχει σημαντική σημασία στη σύγχρονη κοινωνία ως απάντηση στις προκλήσεις και τις ελλείψεις των παραδοσιακών αντιπροσωπευτικών δημοκρατικών συστημάτων. Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από πολιτική απογοήτευση, δυσπιστία στους θεσμούς και εκκλήσεις για αυξημένη συμμετοχή των πολιτών, η άμεση δημοκρατία προσφέρει μια πολλά υποσχόμενη εναλλακτική που μπορεί να αναζωογονήσει τη δημοκρατική διακυβέρνηση. Ακολουθούν ορισμένες βασικές πτυχές που υπογραμμίζουν τη σημασία της άμεσης δημοκρατίας στη σύγχρονη κοινωνία:

1. Ενισχυμένη συμμετοχή των πολιτών: Η άμεση δημοκρατία θέτει την εξουσία λήψης αποφάσεων απευθείας στα χέρια των πολιτών, προσφέροντάς τους έναν πιο ενεργό και ουσιαστικό ρόλο στη δημοκρατική διαδικασία. Επιτρέπει στα άτομα να εκφράσουν άμεσα τις προτιμήσεις τους, να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και να συμβάλουν στη χάραξη πολιτικής. Επιτρέποντας την ευρεία συμμετοχή των πολιτών, η άμεση δημοκρατία συμβάλλει στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ πολιτών και κυβέρνησης, προωθώντας το αίσθημα ευθύνης στη διαμόρφωση των δημοσίων υποθέσεων.

2. Ένταξη των περιθωριοποιημένων φωνών: Οι παραδοσιακές αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες συχνά αγωνίζονται να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα και τις προοπτικές των περιθωριοποιημένων ομάδων, όμως στις περισσότερες περιπτώσεις είτε δεν το καταφέρνουν, είτε δεν το επιδιώκουν. Η άμεση δημοκρατία παρέχει ένα πλαίσιο στο οποίο οι φωνές αυτές ακούγονται και λαμβάνονται ισότιμα υπόψη στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Επιτρέπει μια χωρίς αποκλεισμούς, δίκαιη συμμετοχή όλων των πολιτών, αντιμετωπίζοντας τις κοινωνικές ανισότητες και διασφαλίζοντας ότι λαμβάνονται υπόψη οι ανησυχίες όλων των τμημάτων της κοινωνίας.

3. Συζήτηση και δημόσιος λόγος: Η άμεση δημοκρατία ενθαρρύνει τον ανοιχτό και εποικοδομητικό δημόσιο λόγο για τα κρίσιμα ζητήματα. Δημιουργεί ευκαιρίες για τεκμηριωμένες συζητήσεις, προβληματισμό και ανταλλαγή ιδεών μεταξύ των πολιτών. Αυτή η διαβουλευτική πτυχή της άμεσης δημοκρατίας προωθεί τη βαθύτερη κατανόηση των περίπλοκων προβλημάτων και βοηθά στην οικοδόμηση της συναίνεσης μέσω αιτιολογημένου διαλόγου, με αποτέλεσμα να παράγονται πιο δίκαια και ισχυρά αποτελέσματα πολιτικής.

4. Διαφάνεια και λογοδοσία: Η άμεση δημοκρατία προωθεί τη διαφάνεια και τη λογοδοσία στη λήψη αποφάσεων. Εφόσον οι πολίτες συμμετέχουν άμεσα στη διαδικασία, υπάρχει μεγαλύτερη ορατότητα και έλεγχος των επιλογών που έγιναν και των λόγων πίσω από αυτές. Αυτή η διαφάνεια συμβάλλει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης, καθώς οι αποφάσεις λαμβάνονται με πιο ορατό και προσιτό τρόπο.

5. Πολιτική Δέσμευση: Η άμεση δημοκρατία ενθαρρύνει την πολιτική δέσμευση μεταξύ των πολιτών. Απαιτεί έναν ενημερωμένο και ενεργό πολίτη που να γνωρίζει τα δημόσια ζητήματα, τις συζητήσεις και τις συνέπειες των αποφάσεών του. Συμμετέχοντας ενεργά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, οι πολίτες αποκτούν βαθύτερη κατανόηση των δημοκρατικών αρχών, αναπτύσσουν δεξιότητες κριτικής σκέψης και εμπλέκονται περισσότερο στις υποθέσεις που τους αφορούν.

Παρά τα οφέλη της, η άμεση δημοκρατία αντιμετωπίζει επίσης προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για την αποτελεσματική εφαρμογή της. Αυτές οι προκλήσεις περιλαμβάνουν την υπερπληροφόρηση, τον κίνδυνο της τυραννίας της πλειοψηφίας και την ανάγκη ανάπτυξης μηχανισμών για εποικοδομητική συζήτηση σε μεγάλη κλίμακα. Ωστόσο, με κατάλληλες διασφαλίσεις και μηχανισμούς, η άμεση δημοκρατία μπορεί να ανθίσει ως ένα ισχυρό πολίτευμα το οποίο προωθεί την συμμετοχική δημοκρατική διακυβέρνηση στη σύγχρονη κοινωνία.

Συμπερασματικά, η άμεση δημοκρατία, όπως εννοείται από τον Καστοριάδη, έχει σημαντικές δυνατότητες για την αναζωογόνηση της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Μέσω της έμφασης στην αυτονομία, την αυτοθέσμιση και το κοινωνικό φαντασιακό, η άμεση δημοκρατία προωθεί την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, ενδυναμώνοντας τα άτομα να διαμορφώσουν τη συλλογική τους μοίρα. Ενώ προσφέρει πολλά οφέλη, αντιμετωπίζει επίσης προκλήσεις οι οποίες πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη για την επιτυχή εφαρμογή της. Καθώς οι κοινωνίες προσπαθούν για μια δημοκρατική ανανέωση, η άμεση δημοκρατία αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για την αναζωογόνηση των δημοκρατικών διαδικασιών και τη διασφάλιση της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση του κοινού τους μέλλοντος.

 

Βιβλιογραφία

Καστοριάδης, Κ. (1978). Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας.

Καστοριάδης, Κ. (1996). Η άνοδος της ασημαντότητας.

Καστοριάδης, Κ. (2004). Παράθυρο στο Χάος.

Το άρθρο Άμεση Δημοκρατία: Εξερευνώντας τις ιδέες του Κορνήλιου Καστοριάδη εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/%ce%ac%ce%bc%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%b5%ce%be%ce%b5%cf%81%ce%b5%cf%85%ce%bd%cf%8e%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%b9%cf%82-%ce%b9%ce%b4/feed/ 0 Συντηρητισμός, φιλελευθερισμός & εκφασισμός της κοινωνίας https://sekeris.gr/%cf%83%cf%85%ce%bd%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%b7%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%cf%82-%cf%86%ce%b9%ce%bb%ce%b5%ce%bb%ce%b5%cf%85%ce%b8%ce%b5%cf%81%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%cf%82-%ce%b5%ce%ba%cf%86%ce%b1/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25cf%2583%25cf%2585%25ce%25bd%25cf%2584%25ce%25b7%25cf%2581%25ce%25b7%25cf%2584%25ce%25b9%25cf%2583%25ce%25bc%25cf%258c%25cf%2582-%25cf%2586%25ce%25b9%25ce%25bb%25ce%25b5%25ce%25bb%25ce%25b5%25cf%2585%25ce%25b8%25ce%25b5%25cf%2581%25ce%25b9%25cf%2583%25ce%25bc%25cf%258c%25cf%2582-%25ce%25b5%25ce%25ba%25cf%2586%25ce%25b1 https://sekeris.gr/%cf%83%cf%85%ce%bd%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%b7%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%cf%82-%cf%86%ce%b9%ce%bb%ce%b5%ce%bb%ce%b5%cf%85%ce%b8%ce%b5%cf%81%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%cf%82-%ce%b5%ce%ba%cf%86%ce%b1/#respond Thu, 29 Jun 2023 13:38:38 +0000 https://sekeris.gr/?p=527 Συντηρητισμός, φιλελευθερισμός & εκφασισμός της κοινωνίας Με αφορμή τις πρόσφατες εκλογές στη χώρα, όπου και παρατηρήθηκε μια «ξαφνική» – κατά πολλούς – άνοδος της ακροδεξιάς (Σπαρτιάτες, Βελόπουλος, αλλά και η ίδια η κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ), είναι σκόπιμο να διερευνηθεί η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στον φιλελευθερισμό και στον βαθύ συντηρητισμό που διακατέχει όχι μόνο […]

Το άρθρο Συντηρητισμός, φιλελευθερισμός & εκφασισμός της κοινωνίας εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Συντηρητισμός, φιλελευθερισμός & εκφασισμός της κοινωνίας

Με αφορμή τις πρόσφατες εκλογές στη χώρα, όπου και παρατηρήθηκε μια «ξαφνική» – κατά πολλούς – άνοδος της ακροδεξιάς (Σπαρτιάτες, Βελόπουλος, αλλά και η ίδια η κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ), είναι σκόπιμο να διερευνηθεί η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στον φιλελευθερισμό και στον βαθύ συντηρητισμό που διακατέχει όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά τον δυτικό κόσμο στο σύνολό του, από τη μία και στον εκφασισμό της κοινωνίας που έρχεται ως άμεση συνέπεια αυτού του γεγονότος, από την άλλη. Και ενώ και οι τρείς αποτελούν αναμφισβήτητα ξεχωριστές ιδεολογίες, με διαφορετική στόχευση, αξίες και αρχές, υπάρχουν ορισμένες τομές και συνδέσεις ανάμεσά τους, οι οποίες έχουν διερευνηθεί ανά τα χρόνια  από διάφορους στοχαστές, όπως για παράδειγμα ο Polanyi, ο Καστοριάδης, ο Κονδύλης και η Hannah Arendt. Μελετώντας τις προοπτικές αυτές, έχουμε τη δυνατότητα να εμβαθύνουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα την περίπλοκη δυναμική μεταξύ των αναχρονιστικών και επικίνδυνων αυτών ιδεολογιών και τις μεταξύ τους συνδέσεις.

 

Κονδύλης: Ο ακραίος συντηρητισμός ως πυλώνας του φασισμού

Μιλώντας για τον συντηρητισμό ως ρεύμα σκέψης, αναπόφευκτα συναντάμε τον Παναγιώτη Κονδύλη. Ο Κονδύλης, Έλληνας φιλόσοφος και ιστορικός, εισήγαγε μια σπουδαία ανάλυση για τον συντηρητισμό και τους πιθανούς δεσμούς του με την άνοδο του φασισμού. Η ανάλυσή του αμφισβήτησε τις συμβατικές αντιλήψεις του συντηρητισμού και προσέφερε βαθιές γνώσεις για την ιδεολογική του δυναμική. Ο Κονδύλης απέρριψε την αντίληψη ότι ο συντηρητισμός πρέπει να θεωρείται ως μια μονολιθική και σταθερή ιδεολογία και αντίθετα, υποστήριξε ότι στην πραγματικότητα αποτελεί ένα φάσμα πολιτικής σκέψης που μπορεί να ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με τα ιστορικά και πολιτιστικά πλαίσια. Στο βιβλίο του «Συντηρητισμός: Ιστορικό Περιεχόμενο και Παρακμή», υποστήριξε ότι ο συντηρητισμός περιλαμβάνει μια σειρά από θέσεις, καθεμία από τις οποίες αντικατοπτρίζει συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες και στόχους.

Παραδοσιακά, ο συντηρητισμός έχει συνδεθεί με τη διατήρηση των υφιστάμενων κοινωνικών δομών, θεσμών και ιεραρχιών. Δίνει έμφαση στη σταθερότητα, στη συνέχεια και στη διατήρηση των καθιερωμένων κανόνων και αξιών. Ωστόσο, ο Κονδύλης αμφισβήτησε την επικρατούσα άποψη ότι ο συντηρητισμός είναι εγγενώς αντίθετος στη ριζική αλλαγή. Υποστήριξε ότι μπορεί να υιοθετήσει μια μετασχηματιστική και επαναστατική στάση όταν το απαιτούν οι περιστάσεις. Αυτό υποδηλώνει ότι ο συντηρητισμός δεν είναι μια εγγενώς στατική ιδεολογία, αλλά μπορεί να υποστεί αλλαγές και προσαρμογές ανάλογα με το πλαίσιο.

Αναφορικά με τη σχέση συντηρητισμού και φασισμού, ο Κονδύλης πρότεινε ότι ο δεύτερος μπορεί να θεωρηθεί ως μια ακραία μορφή επαναστατικού συντηρητισμού. Σύμφωνα με την ανάλυσή του, όταν οι συντηρητικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις ή αποτυχίες στην αντιμετώπιση κοινωνικών, οικονομικών ή πολιτικών κρίσεων, υπάρχει πιθανότητα ριζοσπαστικοποίησης εντός του συντηρητισμού. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι ριζοσπαστικοποιημένες ομάδες εντός του συντηρητισμού μπορούν να εκμεταλλευτούν τη γενικευμένη δυσαρέσκεια για να υποστηρίξουν μια πιο «επαναστατική» και μετασχηματιστική ατζέντα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση του φασισμού, ο οποίος αντιπροσωπεύει μια ακραία μορφή συντηρητισμού που επιδιώκει να διαλύσει τις υπάρχουσες κοινωνικές και πολιτικές τάξεις μέσω της ωμής βίας.

Ο Κονδύλης υποστήριξε ότι ο φασισμός προκύπτει όταν οι συντηρητικές δυνάμεις αισθάνονται υποχρεωμένες να αμφισβητήσουν και να διαλύσουν καθιερωμένους θεσμούς και νόρμες στην επιδίωξή τους για μια ριζική αναδιάρθρωση της κοινωνίας. Ο φασισμός, με αυτή την έννοια, αντιπροσωπεύει μια απόρριψη της παραδοσιακής συντηρητικής προσέγγισης και μια αναθεώρηση των αρχών της. Επιπλέον, ο συγγραφέας εντόπισε ορισμένες βασικές ιδεολογικές και αξιακές ομοιότητες μεταξύ συντηρητισμού και φασισμού. Για παράδειγμα και οι δύο ιδεολογίες τονίζουν τη σημασία της κοινότητας, της παράδοσης και της εθνικής ταυτότητας. Ο Κονδύλης τόνισε επίσης την κοινή και στα δύο αυτά ρεύματα απόρριψη του φιλελεύθερου ατομικισμού και την έμφαση που δίνει στην προσωπική ελευθερία και την αυτονομία.

Συνοψίζοντας, ο Παναγιώτης Κονδύλης αντιμετώπιζε τον συντηρητισμό ως ένα ποικίλο και εξελισσόμενο φάσμα της πολιτικής σκέψης. Υποστήριξε ότι όταν οι παραδοσιακές συντηρητικές στρατηγικές αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν κοινωνικές, οικονομικές ή πολιτικές κρίσεις, οι συντηρητικές δυνάμεις μπορεί να ριζοσπαστικοποιηθούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ομάδες εντός του συντηρητισμού μπορούν να εκμεταλλευτούν τη γενικευμένη δυσαρέσκεια για να υποστηρίξουν μια πιο ακραία ατζέντα. Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση μέσα στον συντηρητισμό μπορεί τελικά να οδηγήσει στην εμφάνιση του φασισμού, ο οποίος επιδιώκει να διαλύσει τις υπάρχουσες κοινωνικές και πολιτικές τάξεις. Η ανάλυση του Κονδύλη υποδηλώνει ότι ο φασισμός προκύπτει μέσα από το συντηρητικό φάσμα όταν ορισμένα στοιχεία υιοθετούν μια πιο επιθετική μετασχηματιστική στάση. Ο Κονδύλης εντόπισε επιπλέον ιδεολογικές ομοιότητες μεταξύ του συντηρητισμού και του φασισμού, συμπεριλαμβανομένης της εστίασης στις συλλογικές, ιεραρχικές κοινωνικές δομές και της απόρριψης του φιλελεύθερου ατομικισμού.

 

Καστοριάδης: ο φασισμός ως απόρροια της θέσμισης της νεωτερικότητας

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης υποστήριξε και αυτός από τη μεριά του ότι ο συντηρητισμός και ο φασισμός μοιράζονται ορισμένα θεμελιώδη χαρακτηριστικά, όμως παράλληλα τόνισε τις διαφορές τους. Έβλεπε τον συντηρητισμό ως μια ιδεολογία που στοχεύει στη διατήρηση των καθιερωμένων κοινωνικών δομών, παραδόσεων και ιεραρχιών και η οποία στοχεύει στη σταθερότητα και στη συνέχεια στις κοινωνικές ρυθμίσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την ταχεία κοινωνική αλλαγή. Αντίθετα, ο φασισμός αντιπροσωπεύει μια πιο ριζοσπαστική και μετασχηματιστική ολοκληρωτική ιδεολογία, η οποία επιδιώκει να ανατρέψει τις υπάρχουσες κοινωνικές τάξεις και να εγκαθιδρύσει ένα νέο, αυταρχικό, καθεστώς.

Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, τόσο ο συντηρητισμός όσο και ο φασισμός είναι αντιδράσεις στις προκλήσεις που θέτει η νεωτερικότητα. Εμφανίζονται ως απαντήσεις στην αντιληπτή διάβρωση των παραδοσιακών αξιών, των κοινωνικών κανόνων και στην απώλεια νοήματος, σταθερότητας και κοινωνικής συνοχής. Ο συντηρητισμός, σε αυτό το πλαίσιο, επιδιώκει να προστατεύσει την υπάρχουσα κοινωνική θέσμιση, ενώ ο φασισμός προτείνει έναν ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνίας ως απάντηση στις αντιληπτές κρίσεις και την κοινωνική διάβρωση.

Ωστόσο, ο Καστοριάδης τόνισε επίσης τις σημαντικές διαφορές μεταξύ συντηρητισμού και φασισμού. Υποστήριξε ότι ο συντηρητισμός τείνει να δίνει έμφαση στη διατήρηση των υπαρχόντων θεσμών και κοινωνικών ιεραρχιών, ενώ ο φασισμός προωθεί μια πιο ριζική απόρριψη των καθιερωμένων θεσμίσεων. Ο φασισμός συχνά κινητοποιεί μαζικά κινήματα, χρησιμοποιεί προπαγάνδα και προωθεί μια αυτιστική λατρεία της ηγεσίας για να πετύχει τη μετασχηματιστική του ατζέντα.

Ο Καστοριάδης όμως δεν είχε σκοπό να  δει αφαιρετικά τη σχέση μεταξύ συντηρητισμού και φασισμού, αναγνωρίζοντας ότι ο συντηρητισμός δεν οδηγεί αναπόφευκτα στον φασισμό. Τόνισε ότι η άνοδος του φασισμού περιλαμβάνει μια περίπλοκη αλληλεπίδραση ιστορικών, κοινωνικών και πολιτιστικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών κρίσεων, της πολιτικής αστάθειας και της χειραγώγησης του λαϊκού αισθήματος. Ενώ λοιπόν ο φασισμός μπορεί να εκμεταλλευτεί ορισμένα στοιχεία του συντηρητισμού, αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι ο συντηρητισμός οδηγεί νομοτελειακά σε αυτό το αποτέλεσμα.

Επιπλέον, ο Καστοριάδης μέσα από μια άλλη οπτική υποστήριξε ότι η άνοδος του φασισμού μπορεί να αποδοθεί στις αποτυχίες των φιλελεύθερων «δημοκρατικών» συστημάτων να αντιμετωπίσουν τα βαθιά ριζωμένα κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα. Πρότεινε ότι όταν τα συντηρητικά και φιλελεύθερα κατεστημένα αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις κοινωνικές προκλήσεις, η απογοήτευση μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την εμφάνιση ριζοσπαστικών εναλλακτικών λύσεων, συμπεριλαμβανομένου του φασισμού.

Συνοψίζοντας, ο Καστοριάδης έβλεπε τον συντηρητισμό ως μια ιδεολογία που επιδιώκει να διατηρήσει τις καθιερωμένες κοινωνικές δομές, ενώ ο φασισμός αντιπροσώπευε για αυτόν μια πιο ριζοσπαστική και μετασχηματιστική δύναμη. Αναγνώρισε ότι τόσο ο συντηρητισμός όσο και ο φασισμός εμφανίζονται ως απαντήσεις στις προκλήσεις που θέτει η νεωτερικότητα, αν και με διαφορετικούς στόχους και προσεγγίσεις. Ο Καστοριάδης προειδοποίησε σχετικά με την υπεραπλούστευση της σχέσης μεταξύ συντηρητισμού και φασισμού, τονίζοντας τη σημασία των ιστορικών, κοινωνικών και πολιτιστικών παραγόντων στην άνοδο του φασισμού.

 

Η Hannah Arendt και η κοινοτοπία του κακού

Η Hannah Arendt, Γερμανοαμερικανίδα πολιτική θεωρητικός και φιλόσοφος, εξέτασε εκτενώς την άνοδο του φασισμού και του ολοκληρωτισμού στο έργο της και παρέχει μια ολοκληρωμένη κατανόηση των πολύπλοκων παραγόντων και της δυναμικής που συνέβαλαν στην εμφάνιση φασιστικών καθεστώτων.

Η Arendt, όπως και ο Καστοριάδης, υποστήριξε ότι ο φασισμός αντιπροσωπεύει μια ξεχωριστή μορφή πολιτικής ιδεολογίας και διακυβέρνησης, η οποία προέκυψε ως απάντηση στις κρίσεις και τις αποτυχίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Υποστήριξε ότι ο φασισμός εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα της κοινωνικής εξάρθρωσης, της οικονομικής αστάθειας και της διάβρωσης των παραδοσιακών δομών εξουσίας. Τα φασιστικά κινήματα κεφαλαιοποίησαν αυτές τις αβεβαιότητες και πρόσφεραν μια αίσθηση ταυτότητας, ανήκειν και σκοπού σε όσους απογοητεύτηκαν από την υπάρχουσα πολιτική τάξη πραγμάτων.

Μια βασική έννοια στην ανάλυση του φασισμού της Arendt είναι η ιδέα της «κοινοτοπίας του κακού». Στο βιβλίο της «Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ: Έκθεση για την κοινοτοπία του κακού», διερεύνησε την περίπτωση του Άντολφ Άιχμαν, ενός υψηλόβαθμου αξιωματούχου των Ναζί ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την οργάνωση της απέλασης και της εξόντωσης των Εβραίων κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Η Arendt αποκάλυψε ότι ο Άιχμαν δεν ήταν ένας ιδεολογικά φανατισμένος άνθρωπος, αλλά μάλλον ένας συνηθισμένος γραφειοκράτης που εκτελούσε με την δέουσα υπευθυνότητα τις εντολές των ανωτέρων και ακολουθούσε τους μηχανισμούς του ναζιστικού καθεστώτος. Αυτή η έννοια της κοινοτοπίας υποδηλώνει ότι οι «κακές πράξεις» μπορούν να διαπράττονται από φαινομενικά συνηθισμένα άτομα τα οποία απλώς συμμορφώνονται με τα κοινωνικά πρότυπα και υποτάσσονται στην εξουσία, υπογραμμίζοντας τους κινδύνους της αδιαμφισβήτητης υπακοής και της διάχυσης της ευθύνης μέσα στα φασιστικά συστήματα.

Επιπλέον, η Arendt τόνισε το ρόλο των μαζικών κινημάτων και τη χειραγώγηση του λαϊκού αισθήματος στην άνοδο του φασισμού. Παρατήρησε ότι οι φασιστικές ιδεολογίες είχαν έντονη απήχηση σε ορισμένα τμήματα του πληθυσμού, προσφέροντάς τους μια αίσθηση ταυτότητας, ενότητας και την υπόσχεση τη εθνικής αναζωογόνησης. Οι φασίστες ηγέτες εκμεταλλεύτηκαν επιδέξια αυτά τα συναισθήματα χρησιμοποιώντας ως προπαγάνδα την εθνικιστική και πατριαρχική ρητορική. Η μαζική συσπείρωση γύρω από αυτές τις φαντασιακές κατασκευές επέτρεψε στα φασιστικά καθεστώτα να εδραιώσουν την εξουσία και να εφαρμόσουν το όραμά τους για ένα ολοκληρωτικό κράτος.

Η Arendt τόνισε επίσης την εργαλειοποίηση του κράτους στα φασιστικά καθεστώτα. Υποστήριξε ότι ο φασισμός επιδιώκει να υποτάξει όλες τις πτυχές της ζωής στον κρατικό έλεγχο, καταπιέζοντας τα ατομικά δικαιώματα και τις ελευθερίες υπέρ μιας ολοκληρωτικής ιδεολογίας και της συγκέντρωσης της εξουσίας στα χέρια ενός χαρισματικού ηγέτη. Οι φασιστικές κυβερνήσεις στόχευαν να εγκαθιδρύσουν ένα ολοκληρωτικό σύστημα όπου το κράτος θα ασκεί πλήρη κυριαρχία στην πολιτική, την κοινωνία και την οικονομία, οδηγώντας στη διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών και στον περιορισμό των πολιτικών ελευθεριών.

Συνοπτικά, η ανάλυση της Hannah Arendt για την άνοδο του φασισμού παρέχει μια ολοκληρωμένη κατανόηση της υποκείμενης δυναμικής του. Τόνισε τον αντίκτυπο της κοινωνικής εξαθλίωσης, της οικονομικής αστάθειας και της διάβρωσης των παραδοσιακών δομών εξουσίας. Η σπουδαία αντίληψή της για την κοινοτοπία του κακού υπογραμμίζει τους κινδύνους της τυφλής συμμόρφωσης και υπακοής μέσα στα φασιστικά συστήματα. Η συγγραφέας τόνισε επίσης τον ρόλο των μαζικών κινημάτων, τη χειραγώγηση του λαϊκού αισθήματος και την εργαλειοποίηση του κράτους ως βασικά στοιχεία για την εμφάνιση και την εδραίωση των φασιστικών καθεστώτων.

Polanyi: ο φασισμός ως συνέπεια του φονταμενταλισμού της αγοράς

Τέλος, ο Αυστρο-Ούγγρος οικονομολόγος και κοινωνικός θεωρητικός, Karl Polanyi, εξέτασε στο σπουδαίο έργο του «Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός» τις κοινωνικές συνέπειες του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς και τις συνέδεσε παραδειγματικά με την άνοδο του φασισμού.

Ο Polanyi υποστήριξε ότι η μη χαλιναγωγημένη επέκταση των δυνάμεων της αγοράς, γνωστή ως φονταμενταλισμός της αγοράς, μπορεί να έχει σημαντικές επιζήμιες κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις. Υποστήριξε ότι η ανεξέλεγκτη επιρροή των αγορών θα μπορούσε να υπονομεύσει την κοινωνική συνοχή, να διαταράξει τις παραδοσιακές κοινότητες και να οδηγήσει σε εκτεταμένο ανθρώπινο πόνο. Κατά συνέπεια, ο Polanyi θεώρησε την άνοδο του φασισμού ως απάντηση στις αντιληπτές αποτυχίες και τις αποσταθεροποιητικές συνέπειες του laissez-faire καπιταλισμού.

Κεντρική θέση στην ανάλυση του Polanyi έχει η αντίληψη ότι ο ανεξέλεγκτος καπιταλισμός δημιουργεί εξάρθρωση και ανασφάλεια μεταξύ των ατόμων. Καθώς οι δυνάμεις της αγοράς αναδιαμορφώνουν την κοινωνία και διαταράσσουν τις καθιερωμένες κοινωνικές δομές, οι άνθρωποι βιώνουν απώλεια ασφάλειας και ευημερίας. Σε αυτό το πλαίσιο, τα φασιστικά κινήματα εκμεταλλεύονται αυτές τις ανησυχίες και τη δυσαρέσκεια που προκύπτει και υποσχόμενα σταθερότητα, προστασία και αποκατάσταση της τάξης, κερδίζουν τα απογοητευμένα τμήματα του πληθυσμού.

Η ανάλυση του Polanyi υποδηλώνει στην πραγματικότητα ότι η άνοδος του φασισμού μπορεί να γίνει κατανοητή ως αντίδραση στο αντιληπτό χάος και την ανασφάλεια που γεννήθηκε από την ανεξέλεγκτη επέκταση του καπιταλισμού. Οι φασιστικές ιδεολογίες παρουσιάστηκαν ως λύσεις για τις κοινωνικές αναταραχές που προκαλούνται από τις αρρύθμιστες αγορές και ο αυταρχικός τους έλεγχος στην κοινωνία έχει ως στόχο να προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας ενόψει των αντιληπτών αποτυχιών της αγοράς. Επιπλέον, ο Polanyi τόνισε ότι τα φασιστικά καθεστώτα συχνά εφάρμοζαν προστατευτικές πολιτικές και κρατική παρέμβαση στην οικονομία. Προστατεύοντας τις εγχώριες βιομηχανίες, ρυθμίζοντας τις αγορές εργασίας και εγκαθιστώντας ισχυρό κρατικό έλεγχο, οι φασίστες προσπάθησαν να ενσωματώσουν την οικονομία στους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς. Αυτή η παρεμβατική προσέγγιση είχε ως στόχο να αντισταθμίσει τη διαδικασία αποσύνθεσης που σχετίζεται με τις μη ρυθμιζόμενες αγορές.

Συνοπτικά, η ανάλυση του Polanyi υποδηλώνει ότι η άνοδος του φασισμού ήταν περίπλοκα συνδεδεμένη με τις αντιληπτές ελλείψεις του laissez-faire καπιταλισμού και τις δυσμενείς επιπτώσεις του στην κοινωνία. Η εξαθλίωση και η ανασφάλεια που προκάλεσαν οι ανεξέλεγκτες αγορές πρόσφεραν πρόσφορο έδαφος για την εμφάνιση του φασισμού, καθώς αυτός υπόσχεται πάντα σταθερότητα και προστασία. Η ευρύτερη κριτική του Polanyi στον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς υπογραμμίζει τη σημασία της «ενθήκευσης» (βλ. εδώ) της οικονομίας στους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς για την προστασία των ατόμων και την προώθηση της κοινωνικής ευημερίας.

Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, οι ιδεολογίες του συντηρητισμού, του φιλελευθερισμού και του φασισμού, όπως εξετάζονται μέσα από τη σκέψη των Κονδύλη, Καστοριάδη, Arendt και Polanyi, παρέχουν μια ολοκληρωμένη κατανόηση της περίπλοκης μεταξύ τους διαλεκτικής σχέσης.

Ο συντηρητισμός προωθεί τη διατήρηση των παραδοσιακών αξιών, θεσμών και κοινωνικών ιεραρχιών. Ο φιλελευθερισμός, από την άλλη πλευρά, δίνει προτεραιότητα στις ατομικές ελευθερίες, τις πολιτικές ελευθερίες και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα σε ένα πλαίσιο περιορισμένης κρατικής παρέμβασης. Ο φασισμός, όπως κατανοείται μέσα από αυτό το πρίσμα, αναδύεται ως μια ριζοσπαστική αυταρχική ιδεολογία που επιδιώκει να ιδρύσει ένα ισχυρό συγκεντρωτικό κράτος, να καταστείλει τις ατομικές ελευθερίες και να δώσει προτεραιότητα στα συμφέροντα του έθνους πάνω από όλα.

Εξετάζοντας τις ιδεολογίες μέσα από τις ιδέες των προαναφερθέντων διανοητών, αντιλαμβανόμαστε ότι τόσο ο φιλελευθερισμός, όσο και ο συντηρητισμός μπορούν δυνητικά να οδηγήσουν στον εκφασισμό της κοινωνίας (Τι έχει άραγε να πει για αυτό ο Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος το 2015 δήλωνε – στα χνάρια του Σαρκοζί – φιλελεύθερος οικονομικά και συντηρητικός κοινωνικά;). Καθίσταται λοιπόν κρίσιμο να αναγνωριστεί η σημασία της διατήρησης των πραγματικά δημοκρατικών αξιών, της διαφύλαξης των ατομικών ελευθεριών και της προώθησης της συλλογικής αυτοθέσμισης, οι οποίες δίνουν προτεραιότητα στην ευημερία και την αξιοπρέπεια όλων των πολιτών. Συμμετέχοντας ενεργά σε δημοκρατικές διαδικασίες, μπορούμε να αγωνιστούμε για να οικοδομήσουμε τέτοιες κοινωνίες που προάγουν την αυτενέργεια, τη δικαιοσύνη, την ισότητα και την άνθηση των ατόμων μέσα σε ένα ισχυρό και χωρίς αποκλεισμούς αμεσοδημοκρατικό πολιτικό πλαίσιο.

Το άρθρο Συντηρητισμός, φιλελευθερισμός & εκφασισμός της κοινωνίας εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/%cf%83%cf%85%ce%bd%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%b7%cf%84%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%cf%82-%cf%86%ce%b9%ce%bb%ce%b5%ce%bb%ce%b5%cf%85%ce%b8%ce%b5%cf%81%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%cf%82-%ce%b5%ce%ba%cf%86%ce%b1/feed/ 0 Μια Ντελεζιανή προσέγγιση περί Ταυτότητας και Γίγνεσθαι https://sekeris.gr/deleuze-identity/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=deleuze-identity https://sekeris.gr/deleuze-identity/#respond Sun, 11 Jun 2023 09:54:57 +0000 https://sekeris.gr/?p=523 Μια Ντελεζιανή προσέγγιση περί Ταυτότητας και Γίγνεσθαι Στη σφαίρα της σύγχρονης φιλοσοφίας, ο Gilles Deleuze είναι από του ανθρώπους αυτούς οι οποίοι έφεραν επανάσταση στην κατανόησή μας για την έννοια της ταυτότητας και την πολυπλοκότητα αυτής. Το φιλοσοφικό του πλαίσιο περιλαμβάνει έναν βαθύ επαναπροσδιορισμό της έννοιας, πολύ πέρα από τις παραδοσιακές στατικές προσεγγίσεις των αμετάβλητων […]

Το άρθρο Μια Ντελεζιανή προσέγγιση περί Ταυτότητας και Γίγνεσθαι εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Μια Ντελεζιανή προσέγγιση περί Ταυτότητας και Γίγνεσθαι

Στη σφαίρα της σύγχρονης φιλοσοφίας, ο Gilles Deleuze είναι από του ανθρώπους αυτούς οι οποίοι έφεραν επανάσταση στην κατανόησή μας για την έννοια της ταυτότητας και την πολυπλοκότητα αυτής. Το φιλοσοφικό του πλαίσιο περιλαμβάνει έναν βαθύ επαναπροσδιορισμό της έννοιας, πολύ πέρα από τις παραδοσιακές στατικές προσεγγίσεις των αμετάβλητων κυρίαρχων βεβαιοτήτων. Αντίθετα, ο στοχαστής μας ωθεί στο βασίλειο της πολλαπλότητας και του «γίγνεσθαι», όπου η ταυτότητα αποτελεί μια δυναμική και διαρκώς μεταβαλλόμενη διαδικασία.

Ο Deleuze αμφισβητεί με τον τρόπο αυτόν την έννοια της μοναδικής και σταθερής ταυτότητας, υποστηρίζοντας ότι οι ταυτότητες δεν είναι προκαθορισμένες, αλλά αντίθετα αναδύονται μέσα από τη διαφορά. Η διαφορά, στον Deleuze, δεν νοείται βέβαια ως μια απλή αντίθεση ή άρνηση, αλλά ως μια θετική και παραγωγική δύναμη. Δημιουργεί νέες δυνατότητες και ανοίγει χώρους για δημιουργικότητα και μεταμόρφωση. Οι ταυτότητες, επομένως, δεν περιορίζονται σε προκαθορισμένες κατηγορίες, αλλά συνεχώς μετατοπίζονται, μετασχηματίζονται και εξελίσσονται.

Ο Deleuze προτείνει λοιπόν ότι πολλαπλές ταυτότητες αναδύονται μέσα από συναντήσεις με τη διαφορά. Αυτές οι συναντήσεις μπορεί να είναι με άλλους, με ιδέες ή εμπειρίες που διαταράσσουν και αμφισβητούν τους υπάρχοντες τρόπους ταύτισης. Μέσω της αλληλεπίδρασης των διαφορών, τα άτομα κατασκευάζουν και εμπλέκονται με διάφορες ταυτότητες, διαμορφώνοντας την αίσθηση του εαυτού τους σε μια συνεχή διαδικασία του γίγνεσθαι. Αυτή η πολλαπλότητα ταυτοτήτων επιτρέπει μια πιο ρευστή και ευέλικτη κατανόηση του εαυτού.

 

Το Γίγνεσθαι και ο Επαναπροσδιορισμός του Εαυτού

Η έννοια του γίγνεσθαι που εισάγει ο ίδιος, διευκρινίζει περαιτέρω τον επαναπροσδιορισμό του εαυτού μέσω ακριβώς μιας διαδικασίας εναγκαλισμού πολλαπλών ταυτοτήτων. Το γίγνεσθαι σημαίνει μια κατάσταση αέναης χωροχρονικής μεταμόρφωσης και κίνησης, όπου τα άτομα βρίσκονται συνεχώς σε ροή και εμπλέκονται ενεργά με διαφορετικές δυνάμεις και επιρροές. Το γίγνεσθαι περιλαμβάνει μια απομάκρυνση από σταθερές ταυτότητες και ενθαρρύνει έναν τρόπο ύπαρξης που αγκαλιάζει τη ρευστότητα και το άνοιγμα του εαυτού, ακόμη και στο ξένο, στο καταχρηστικό και στο διαφορετικό. Επιπλέον όμως, το γίγνεσθαι συνεπάγεται την εγκατάλειψη των προκαθορισμένων ταυτοτήτων και την εξερεύνηση νέων εδαφών. Περιλαμβάνει την απεδαφικοποίηση, μια διαδικασία απελευθερωτική από καθιερωμένους κανόνες και όρια, και την επανεδαφικοποίηση, όπου δημιουργούνται νέοι τρόποι ταύτισης και νοήματος. Μέσω του γίγνεσθαι, τα άτομα επαναπροσδιορίζουν ενεργά τον εαυτό τους, αγκαλιάζοντας την πολλαπλότητα των ταυτοτήτων οι οποίες αναδύονται στη διαδικασία και λόγω αυτής.

 

Σχηματισμός Ταυτότητας

Αυτό που ο Deleuze ονόμασε συγκροτήματα παρέχει επίσης ένα πλαίσιο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο σχηματίζονται και αλληλεπιδρούν οι πολλαπλές ταυτότητες. Τα συγκροτήματα, αναφέρονται στα δυναμικά δίκτυα σχέσεων μεταξύ οντοτήτων, ανθρώπινων ή μη, οι οποίες συμβάλλουν στην κατασκευή της ταυτότητας. Αυτές οι συναθροίσεις οντοτήτων αλλάζουν και εξελίσσονται συνεχώς, επηρεαζόμενες από διάφορες κοινωνικές, πολιτιστικές και υλικές δυνάμεις. Μέσα στα συγκροτήματα, οι ταυτότητες παύουν να είναι απομονωμένες ή σταθερές και αντιθέτως αναδύονται μέσω της σύνδεσης και της αλληλεπίδρασης με το ερέθισμα. Οι συνθέσεις αυτές επιτρέπουν την ανάδυση νέων υποκειμενικοτήτων φέρνοντας σε επαφή διαφορετικά στοιχεία και δημιουργώντας νέες ταυτότητες. Αναγνωρίζοντας την εμπλοκή του εαυτού με αυτές, τα άτομα μπορούν να αγκαλιάσουν την ποικιλομορφία των ταυτοτήτων που προκύπτουν μέσα σε αυτά τα πολύπλοκα δίκτυα και να συμμετέχουν ενεργά στον επαναπροσδιορισμό τους.

 

Συνέπειες και Σημασία

Αναγνωρίζοντας επιπλέον την πολλαπλότητα των ταυτοτήτων και τη δυναμική φύση του εαυτού, τα άτομα μπορούν να εμπλακούν σε μια διαδικασία αυτο-επαναπροσδιορισμού ο οποίος ενθαρρύνει την ανάπτυξη, την προσαρμοστικότητα και τη δημιουργική έκφραση. Ο εναγκαλισμός πολλαπλών ταυτοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερη κατανόηση του εαυτού και των άλλων. Επιτρέπει στα άτομα να υπερβούν τους περιορισμούς των σταθερών κατηγοριών και των ετικετών – τις οποίες συνηθίσαμε να βάζουμε παντού – , ενισχύοντας την ενσυναίσθηση και την αναγνώριση των διαφορετικών εμπειριών και προοπτικών που διαμορφώνουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Αναγνωρίζοντας τη ρευστότητα της ταυτότητας, τα άτομα μπορούν να ξεπεράσουν προηγουμένως άκαμπτα όρια και να συμμετάσχουν σε ουσιαστικό διάλογο και συνεργασία με τους άλλους, προωθώντας τη συμπερίληψη και την κοινωνική συνοχή.

Τέλος, στη σφαίρα του κοινωνικού, ο επαναπροσδιορισμός του εαυτού μέσω πολλαπλών ταυτοτήτων μας οδηγεί στην αμφισβήτηση των καταπιεστικών δομών της εξουσίας και των κανονιστικών προσδοκιών. Αντιστεκόμενα στην επιβολή σταθερών ταυτοτήτων, τα άτομα μπορούν να ανατρέψουν τις κυρίαρχες αφηγήσεις και να δημιουργήσουν χώρους για να ακουστούν οι περιθωριοποιημένες φωνές. Αυτή η διαδικασία επαναπροσδιορισμού του εαυτού τους, δίνει τη δυνατότητα στα άτομα να αμφισβητήσουν τους κοινωνικούς κανόνες και να αγκαλιάσουν εναλλακτικούς τρόπους ύπαρξης που αντικατοπτρίζουν τον αυθεντικό τους εαυτό. Πρακτικά, η αποδοχή πολλαπλών ταυτοτήτων μπορεί να ενισχύσει την προσωπική ευημερία και την ψυχολογική ανθεκτικότητα. Επιτρέπει στα άτομα να πλοηγούνται ευέλικτα σε πολύπλοκα κοινωνικά πλαίσια, προσαρμόζοντας τις ταυτότητές τους σύμφωνα με διαφορετικές καταστάσεις και σχέσεις. Αυτή η προσαρμοστικότητα επιτρέπει στα άτομα να βρουν την αίσθηση του ανήκειν και της σύνδεσης με το διαφορετικό, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς.

Συμπερασματικά, η θεωρία του Deleuze για τις πολλαπλές ταυτότητες και τον επαναπροσδιορισμό του εαυτού παρέχει ένα ισχυρό πλαίσιο για την κατανόηση της δυναμικής φύσης του σχηματισμού της ταυτότητας. Αγκαλιάζοντας τη διαφορετικότητα, τα άτομα μπορούν να αναγνωρίσουν την πολλαπλότητα των ταυτοτήτων που διαμορφώνουν την αίσθηση του εαυτού και να συμμετέχουν ενεργά στη συνεχιζόμενη διαδικασία επαναπροσδιορισμού του εαυτού τους. Αυτή η προοπτική αμφισβητεί τις παραδοσιακές έννοιες του σταθερού και μοναδικού εαυτού, ανοίγοντας νέες δυνατότητες για προσωπική ανάπτυξη και κοινωνικό μετασχηματισμό. Αναγνωρίζοντας και αγκαλιάζοντας την πολυπλοκότητα της ταυτότητας, τα άτομα μπορούν να οδηγηθούν στη ρευστότητα της σύγχρονης κοινωνίας και να καλλιεργήσουν μια πιο ολοκληρωμένη και αυθεντική κατανόηση του εαυτού τους και των άλλων.

Το άρθρο Μια Ντελεζιανή προσέγγιση περί Ταυτότητας και Γίγνεσθαι εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/deleuze-identity/feed/ 0 Φρίντριχ Νίτσε & Ηθική https://sekeris.gr/%cf%86%cf%81%ce%af%ce%bd%cf%84%cf%81%ce%b9%cf%87-%ce%bd%ce%af%cf%84%cf%83%ce%b5-%ce%b7%ce%b8%ce%b9%ce%ba%ce%ae/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25cf%2586%25cf%2581%25ce%25af%25ce%25bd%25cf%2584%25cf%2581%25ce%25b9%25cf%2587-%25ce%25bd%25ce%25af%25cf%2584%25cf%2583%25ce%25b5-%25ce%25b7%25ce%25b8%25ce%25b9%25ce%25ba%25ce%25ae https://sekeris.gr/%cf%86%cf%81%ce%af%ce%bd%cf%84%cf%81%ce%b9%cf%87-%ce%bd%ce%af%cf%84%cf%83%ce%b5-%ce%b7%ce%b8%ce%b9%ce%ba%ce%ae/#respond Tue, 30 May 2023 15:47:19 +0000 https://sekeris.gr/?p=519 Φρίντριχ Νίτσε & Ηθική Εισαγωγή Ο Φρίντριχ Νίτσε, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του 19ου αιώνα, αμφισβήτησε τα παραδοσιακά ηθικά συστήματα και πρότεινε μια ριζική επανεκτίμηση της ηθικής. Σε έργα του όπως τα «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» και  το «Πέρα από το καλό και το κακό», ο Νίτσε παρουσιάζει μια κριτική της συμβατικής ηθικής και προσφέρει […]

Το άρθρο Φρίντριχ Νίτσε & Ηθική εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Φρίντριχ Νίτσε & Ηθική

Εισαγωγή

Ο Φρίντριχ Νίτσε, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του 19ου αιώνα, αμφισβήτησε τα παραδοσιακά ηθικά συστήματα και πρότεινε μια ριζική επανεκτίμηση της ηθικής. Σε έργα του όπως τα «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» και  το «Πέρα από το καλό και το κακό», ο Νίτσε παρουσιάζει μια κριτική της συμβατικής ηθικής και προσφέρει ενδιαφέρουσες εναλλακτικές προοπτικές. Αυτή η ανάλυση διερευνά επιγραμματικά τις φιλοσοφικές ιδέες του Νίτσε σχετικά με την ηθική, δίνοντας έμφαση σε βασικές έννοιες όπως η «θέληση για εξουσία», ο «υπεράνθρωπος» και ο «θάνατος του θεού».

Η κριτική του Νίτσε στην παραδοσιακή ηθική γίνεται εμφανής πρωτίστως στην κριτική του για το ιουδαιο-χριστιανικό ηθικό πλαίσιο. Ο φιλόσοφος υποστήριξε ότι η συμβατική ηθική, η οποία βασίζεται σε έναν επίπλαστο δυισμό ανάμεσα στις έννοιες του καλού και του κακού, περιορίζει τις ανθρώπινες δυνατότητες, προωθώντας μια ηθική σκλάβων, η οποία αρνείται τις εγγενείς επιθυμίες και τα ένστικτα της ζωής (Nietzsche, 2012). Ο Νίτσε αμφισβήτησε την αντικειμενικότητα των ηθικών αξιών και υποστήριξε αντίθετα ότι αυτές είναι υποκειμενικές, ριζωμένες στις διαφορετικές ατομικές προοπτικές, στους διαφορετικούς πολιτισμούς και στα πολλαπλά ιστορικά πλαίσια (Nietzsche, 2012). Η κριτική του, επιδιώκει λοιπόν να διαλύσει την παραδοσιακή διχοτόμηση μεταξύ καλού και κακού, υποδηλώνοντας ότι η ηθική είναι μια κατασκευή που διαμορφώνεται από κοινωνικές και προσωπικές προοπτικές και εμπειρίες.

Θέληση για εξουσία

Κεντρική θέση στο ηθικό πλαίσιο του Νίτσε κατέχει η έννοια της «θέλησης για εξουσία». Η θέληση για εξουσία περιλαμβάνει την επιθυμία του ατόμου για αυτό-επιβεβαίωση, υπερνίκηση του εαυτού και πραγματοποίηση των υψηλότερων, οριακών δυνατοτήτων του. Η θέληση για εξουσία, περιλαμβάνει με τον τρόπο αυτόν, την επιδίωξη της προσωπικής αριστείας και την καλλιέργεια των δυνατοτήτων των ατόμων, δίνοντας τους τη δυνατότητα να ξεπεράσουν τους περιορισμούς που τους επιβάλλει η παραδοσιακή ηθική (Nietzsche, 2008).

Στο «Τάδε έφη Ζαρατούστρα», ο Νίτσε σημειώνει, ότι όλες οι ανθρώπινες ενέργειες και συμπεριφορές – ανεξαιρέτως – είναι εκδηλώσεις της θέλησης για εξουσία. Της υποβόσκουσας αυτής δύναμης που επιδιώκει να επιβάλει κυριαρχία, να ασκήσει επιρροή και να επιτύχει την αυτοκυριαρχία (Nietzsche, 2008). Σύμφωνα με τον συγγραφέα δηλαδή, η θέληση για εξουσία περιλαμβάνει τόσο την επιδίωξη εξουσίας πάνω στον εαυτό (αυτοκυριαρχία), όσο και πάνω στους άλλους. Βλέπει με αυτόν τον τρόπο την εξουσία ως μια εγγενή πτυχή της ζωής, η οποία λειτουργεί τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Η θεωρία εκτείνεται φυσικά πέρα από τις παραδοσιακές έννοιες της εξουσίας ως κυριαρχίας ή ελέγχου. Αντίθετα, ο συγγραφέας θεωρεί ότι η εξουσία εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, συμπεριλαμβανομένων για παράδειγμα των πνευματικών και καλλιτεχνικών έργων. Ο Νίτσε επικρίνει τελικά την παραδοσιακή ηθική, υποστηρίζοντας ότι αυτή εμποδίζει την πλήρη έκφραση της θέλησης για εξουσία, επιβάλλοντας περιορισμούς και αναστέλλοντας την ατομική αυτονομία (Nietzsche, 2008). Οραματίζεται ένα ηθικό πλαίσιο το οποίο επιτρέπει στα άτομα να επιβεβαιώνουν τις μοναδικές αξίες και τις προοπτικές τους, ενστερνιζόμενα το πλήρες δυναμικό τους και αγκαλιάζοντας την προσωπική τους αυθεντικότητα.

Υπεράνθρωπος

Ο Übermensch, δηλαδή ο «υπεράνθρωπος», αποτελεί ένα βασικό πρόσωπο στην φιλοσοφία της ηθικής του Νίτσε, το οποίο εμφανίστηκε και αυτό στο έργο του «Τάδε έφη Ζαρατούστρα». Ο Νίτσε οραματίστηκε τον υπεράνθρωπο ως ένα υπερβατικό άτομο, το οποίο ξεπερνά τους παραδοσιακούς ηθικούς κώδικες και ενσαρκώνει τις δυνατότητες του ανθρώπινου μεγαλείου στην πλήρη τους ανάπτυξη (Nietzsche, 2008). Ο υπεράνθρωπος ξεπερνά τους περιορισμούς της συμβατικής ηθικής και καθιερώνει το δικό του ηθικό πλαίσιο, το οποίο βασίζεται στην υπερνίκηση του εαυτού και στην αυθεντικότητα του ατόμου. Αυτή η έννοια αντιπροσωπεύει τη φιλοδοξία του Νίτσε για την ανάδυση μιας νέας ηθικής τάξης, απελευθερωμένης από τους περιορισμούς της «ηθικής των σκλάβων», η οποία  αρνείται τις εγγενείς επιθυμίες και τα ένστικτα της ζωής (Nietzsche, 2008). Αντίθετα, ο υπεράνθρωπος ενστερνίζεται την ατομικότητά του και επιβεβαιώνει τις μοναδικές του αξίες, απαλλαγμένες από την επιρροή των κοινωνικών κανόνων και περιορισμών.

Ο Νίτσε θεωρεί την εμφάνιση του υπερανθρώπου  ως ένα απαραίτητο βήμα προς τη δημιουργία της νέας ηθικής τάξης (Nietzsche, 2008). Αυτό το νέο ηθικό παράδειγμα, θα απελευθερώσει σύμφωνα με τον ίδιο τα άτομα από τους περιορισμούς της ηθικής των σκλάβων και θα επιτρέψει την πλήρη έκφραση της «θέλησής τους για εξουσία». Ο υπεράνθρωπος του Νίτσε, ενσωματώνει λοιπόν τη δυνατότητα των ανθρώπων να ξεπερνούν τους περιορισμούς τους, να αγκαλιάζουν τα δημιουργικά τους ένστικτα και να διαμορφώνουν τις δικές τους αξίες και σκοπούς στη ζωή τους. Η έννοια του υπερανθρώπου αντιπροσωπεύει ένα νιτσεϊκό ιδεώδες αυτο-υπέρβασης και προσωπικής ανάπτυξης, ή σε μια άλλη ανάγνωση, ένα κάλεσμα για τη δημιουργία νέων αξιών και ηθικών συστημάτων έξω από τα παραδοσιακά πλαίσια. Ανεξάρτητα από την ερμηνεία, η έννοια του υπερανθρώπου υπογραμμίζει την απόρριψη της παραδοσιακής ηθικής από τον Νίτσε και δείχνει την έμφαση που δίνει ο συγγραφέας στην ικανότητα του ατόμου για αυτοδιάθεση και αυτό-δημιουργία.

Ο θάνατος του θεού

Μια ακόμη κομβική έννοια στο έργο του Νίτσε αποτελεί ο «θάνατος του θεού».  Η έννοια αντανακλά την κριτική του συγγραφέα στις παραδοσιακές θρησκευτικές πεποιθήσεις και την επιρροή τους στην ηθική και τις ανθρώπινες αξίες. Η ιδέα του «θανάτου του θεού» υποδηλώνει την παρακμή και την τελική απώλεια της πίστης στην ετερονομία αυτή που εκπορεύεται από την υπερβατική, θεϊκή εξουσία και το ηθικό πλαίσιο που συνεπάγεται αυτής (Nietzsche, 2008). Αυτή η έννοια εμφανίζεται παρομοίως στο έργο του «Τάδε έφη Ζαρατούστρα», όπου ο συγγραφέας την παρουσιάζει ως μια βαθιά πολιτισμική αλλαγή και μια σημαντική πρόκληση για τα καθιερωμένα ηθικά συστήματα.

Ο Νίτσε υποστηρίζει ότι οι παραδοσιακές θρησκευτικές πεποιθήσεις, ιδιαίτερα εκείνες που έχουν τις ρίζες τους στον Χριστιανισμό, δεν κυριαρχούν πλέον στη σύγχρονη κοινωνία. Ισχυρίζεται ότι ο Διαφωτισμός και οι επιστημονικές εξελίξεις έχουν διαβρώσει την αξιοπιστία των θρησκευτικών δογμάτων, καθιστώντας τα διανοητικά αβάσιμα (Nietzsche, 2008). Στην πραγματικότητα ο Νίτσε λέει ότι καθώς η πίστη στον θεό μειώνεται, οι ηθικές αξίες και οι ηθικές αρχές που προέρχονται από τις θρησκευτικές παραδόσεις χάνουν τη βάση και τη νομιμοποίησή τους και αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ηθική. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι η παρακμή της θρησκευτικής πίστης αφήνει κοντολογίς ένα κενό, μέσω του οποίου τα άτομα καλούνται να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της επανεκτίμησης και της ανασυγκρότησης των ηθικών αξιών ανεξάρτητα από τη θεϊκή εξουσία (Nietzsche, 2008). Ο συγγραφέας κατακεραυνώνει τον εγγενή δογματισμό και τους περιορισμούς της θρησκευτικής ηθικής, υποστηρίζοντας ότι αυτή καταστέλλει την ατομική αυτονομία και εμποδίζει την ανάπτυξη της αυθεντικής ηθικής δράσης.

Τελικά, ο Νίτσε βλέπει τον «θάνατο του θεού» όχι ως αιτία απόγνωσης ή μηδενισμού – όπως έχει εσφαλμένα κατηγορηθεί – αλλά αντίθετα ως ευκαιρία για την επανεκτίμηση των ηθικών αξιών. Ζητά τη δημιουργία νέων ηθικών πλαισίων, τα οποία βασίζονται στις ανθρώπινες εμπειρίες, στις ατομικές προοπτικές και στην εγγενή θέληση για εξουσία (Nietzsche, 2008). Ο Νίτσε βλέπει την απώλεια της θρησκευτικής πίστης ως μια πρόσκληση στο να αγκαλιάσει κανείς την προσωπική του αυτονομία και να αναλάβει την ευθύνη για τη δημιουργία των δικών του ηθικών αξιών και του σκοπού στη ζωή του. Ο «θάνατος του θεού» στη φιλοσοφία του Νίτσε υποδηλώνει εν τέλει την αναγκαιότητα του να αντιμετωπίσει κανείς την απώλεια της θρησκευτικής βεβαιότητας,  αλλά ταυτόχρονα καλεί και στην ενεργό επανεκτίμηση των ηθικών αξιών και πλαισίων.

Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, μέσα από το έργο του, ο Νίτσε προτείνει μια ριζική επανεξέταση της ηθικής, προτρέποντας στην απομάκρυνση από τα παραδοσιακά ηθικά συστήματα. Μας προκαλεί να τα εξετάσουμε κριτικά και να ψάξουμε για εναλλακτικές ηθικές προοπτικές. Η κριτική του στη συμβατική ηθική καλεί τα άτομα να επανεκτιμήσουν τα θεμέλια των αξιών τους και να ενστερνιστούν την προσωπική τους αυτονομία, προκειμένου να είναι σε θέση να λάβουν πραγματικά ηθικές αποφάσεις. Οι έννοιες της «θέλησης για εξουσία», του «υπερανθρώπου» και του «θανάτου του θεού», εξηγούν το όραμα του Νίτσε για μια ηθική, η οποία έχει τις ρίζες της στην υπερνίκηση του εαυτού και στην αυθεντικότητα των ατόμων. Μέσα από την κριτική του στη συμβατική ηθική και με την πρόταση εναλλακτικών ηθικών πλαισίων, ο συγγραφέας αναδεικνύει επιπλέον – με εμφατικό τρόπο – τη σημασία της ατομικής αυτονομίας. Οι ιδέες του, καλούν τους αναγνώστες να επανεξετάσουν τη φύση της ηθικής και να διερευνήσουν τις δυνατότητες ηθικής αυτονομίας πέρα από τις καθιερωμένες συμβάσεις.

Βιβλιογραφία

Nietzsche, F. (2008). Τάδε έφη Ζαρατούστρα. Εκδοτική Θεσσαλονίκης.

Nietzsche, F. (2012). Πέρα από το καλό και το κακό. Πανοπτικόν.

Το άρθρο Φρίντριχ Νίτσε & Ηθική εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/%cf%86%cf%81%ce%af%ce%bd%cf%84%cf%81%ce%b9%cf%87-%ce%bd%ce%af%cf%84%cf%83%ce%b5-%ce%b7%ce%b8%ce%b9%ce%ba%ce%ae/feed/ 0 H φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας και η ενθήκευση της οικονομίας https://sekeris.gr/h-fantasiakh-thesmish-ths-koinonias-kai-h-enthikeysh-ths-oikonomias/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=h-fantasiakh-thesmish-ths-koinonias-kai-h-enthikeysh-ths-oikonomias https://sekeris.gr/h-fantasiakh-thesmish-ths-koinonias-kai-h-enthikeysh-ths-oikonomias/#comments Tue, 04 Apr 2023 15:13:16 +0000 https://sekeris.gr/?p=512 H φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας του Καστοριάδη και η ενθήκευση της οικονομίας του Polanyi Ο Κορνήλιος Καστοριάδης (1922 – 1997) και ο Karl Polanyi (1886 – 1964) είναι δύο εξέχοντες, σύγχρονοι στοχαστές, οι οποίοι αμφότεροι προσέφεραν κριτικές προοπτικές για τη νεωτερική κοινωνία και τον ρόλο των θεσμών στη διαμόρφωση των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Ενώ […]

Το άρθρο H φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας και η ενθήκευση της οικονομίας εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> H φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας του Καστοριάδη και η ενθήκευση της οικονομίας του Polanyi

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης (1922 – 1997) και ο Karl Polanyi (1886 – 1964) είναι δύο εξέχοντες, σύγχρονοι στοχαστές, οι οποίοι αμφότεροι προσέφεραν κριτικές προοπτικές για τη νεωτερική κοινωνία και τον ρόλο των θεσμών στη διαμόρφωση των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Ενώ προέρχονται από διαφορετικές διανοητικές σχολές και παραδόσεις και ενώ επικεντρώνονται σε διαφορετικές πτυχές της κοινωνικής / πολιτικής θεωρίας, μπορεί κανείς να ανιχνεύσει αξιοσημείωτες ομοιότητες και συνδέσεις μεταξύ των ιδεών τους, ειδικά όσον αφορά τον ρόλο του πολιτισμού και των θεσμών στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της κοινωνικής / οικονομικής οργάνωσης. Το μικρό αυτό δοκίμιο δεν στοχεύει σε μια εκτεταμένη και εις βάθος ανάλυση του έργου των δύο στοχαστών, καθώς κάτι τέτοιο θα απαιτούσε ένα πολύ μεγαλύτερης έκτασης κείμενο, αντιθέτως στοχεύει στο να συγκρίνει και να αντιπαραβάλει βασικές έννοιες της «φαντασιακής θέσμισης της κοινωνίας» του Καστοριάδη και της «ενθήκευσης της οικονομίας» του Polanyi και να διερευνήσει πιθανή συνεισφορά τους στη σύγχρονη συζήτηση για την κοινωνική και πολιτική θεωρία.

Κορνήλιος Καστοριάδης και η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας

Ο Καστοριάδης, Έλληνας φιλόσοφος, ψυχαναλυτής και πολιτικός στοχαστής, ανέπτυξε την ιδέα του για τη Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας, θέλοντας να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο δομείται και διατηρείται η κοινωνική πραγματικότητα. Το magnum opus του,  η «Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας» του 1975 είναι ένα πρωτοποριακό έργο, στο οποίο ο συγγραφέας εισάγει την ιδέα και διερευνά τον ρόλο του κοινωνικού φαντασιακού – το οποίο αποτελεί κεντρική έννοια της σκέψης του – για τη διαμόρφωση των ανθρώπινων κοινωνιών. Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, το κοινωνικό φαντασιακό δεν είναι απλώς η φαντασία, μια ψευδαίσθηση του κόσμου, ή μια αντανάκλαση των υπαρχουσών υλικών ή / και ιστορικών συνθηκών, αντίθετα αποτελεί μια ενεργή και δημιουργική δύναμη που διαμορφώνει και κατασκευάζει την κοινωνική πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα σύμπαν συλλογικής σκέψης και δράσης που συνεχώς αμφισβητείται και εξελίσσεται και το οποίο διαμορφώνει τις πεποιθήσεις, τις αξίες, τους θεσμούς και τα σύμβολα που δομούν τις ανθρώπινες κοινωνίες (Καστοριάδης, 1978).

Ο Καστοριάδης τονίζει τη σημασία των θεσμών και του πολιτισμού για την ανάπτυξη της δημιουργικής δραστηριότητας στην κοινωνία και υποστηρίζει ότι οι πρώτοι πρέπει να είναι δομημένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπουν την ατομική και συλλογική δημιουργικότητα, καθώς και ότι οι πολιτιστικοί κανόνες και πρακτικές πρέπει να είναι ανοιχτές διαδικασίες στην αλλαγή και την καινοτομία (Καστοριάδης, ο.π.). Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας δεν είναι σταθερή ή προκαθορισμένη, αντίθετα (ανα) – δημιουργείται συνεχώς μέσω της συλλογικής δραστηριότητας και της δημιουργικότητας των ατόμων. Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, αυτή η δημιουργικότητα προκύπτει από αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «ριζικό φαντασιακό», το οποίο είναι εγγενές στα υποκείμενα και συνίσταται στην ανθρώπινη φαντασία και δημιουργικότητα η οποία δεν περιορίζεται από την υπάρχουσα κοινωνική δομή. Το «ριζικό φαντασιακό» είναι στην ουσία η δυνατότητα του να φαντάζεται κανείς και να δημιουργεί νέα οντολογικά είδη, νέες σημασίες και θεσμούς. Ο Καστοριάδης τονίζει έτσι τη σημασία της ανθρώπινης δράσης και της δημιουργικότητας στην κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας, υπογραμμίζοντας παράλληλα τη συνεχή διαδικασία του κοινωνικού και του πολιτισμικού μετασχηματισμού. Η κοινωνία ως δημιουργία του ανώνυμου συλλογικού φαντασιακού, αυτοθεσμίζεται φαντασιακά.

Στο επίκεντρο της ανάλυσης του Καστοριάδη βρίσκεται η ιδέα της ατομικής και της συλλογικής αυτονομίας. Η αυτονομία στο επίπεδο του ατόμου, είναι η θέσμιση μιας καινούργιας σχέσης ανάμεσα στον εαυτό του και στο ασυνείδητό του και έχει πελώριες θεσμικές προϋποθέσεις (Καστοριάδης, 1996). Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η αυτονομία του ατόμου είναι ζωτικής σημασίας για την άνθηση της δημιουργικής δραστηριότητας στην κοινωνία, καθώς τα άτομα πρέπει να είναι ελεύθερα να συμμετέχουν σε δημιουργικές δραστηριότητες και να αμφισβητούν τα υπάρχοντα νοήματα και σύμβολα, προκειμένου η κοινωνία να παραμείνει έτσι ανοιχτή σε νέες δυνατότητες (Καστοριάδης, 1978). Η συλλογική αυτονομία σημαίνει ότι η κοινωνία δίνει η ίδια συνειδητά στον εαυτό της τους νόμους της, αποκλείοντας κάθε ιδέα ετερονομίας, δηλαδή εξω-κοινωνικής πηγής των νόμων και των θεσμών, είτε αυτή η πηγή θεωρηθεί φυσική είτε υπερβατική (π.χ. ολιγαρχικά καθεστώτα, θρησκείες, ελεύθερη αγορά κλπ.). Η αυτονομία μεταφράζεται στο πολίτευμα της άμεσης δημοκρατίας, το οποίο σύμφωνα με τον Καστοριάδη είναι η ρητή αναστοχαστική αυτοθέσμιση της κοινωνίας.

Η «Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας» είναι ένα σύνθετο και πολύπλευρο έργο το οποίο συνεχίζει να ασκεί επιρροή στη σύγχρονη συζήτηση για τη σχέση πολιτισμού, θεσμών, ατόμων και κοινωνίας. Οι ιδέες δε του Καστοριάδη, συμβάλλουν ακόμα και σήμερα στις συζητήσεις που αφορούν τη σχέση μεταξύ της αυτενέργειας και της κοινωνικής μεταβολής και το έργο του έχει σημαντικό αντίκτυπο σε ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών κλάδων, συμπεριλαμβανομένης της φιλοσοφίας, της κοινωνιολογίας και των πολιτισμικών σπουδών.

Karl Polanyi και ο Μεγάλος Μετασχηματισμός

Ο Polanyi, Αυστρο-Ούγγρος οικονομολόγος και κοινωνικός θεωρητικός, ανέπτυξε την έννοια της «ενθήκευσης της οικονομίας» σαν μια κριτική απέναντι στην ιδέα της αυτορρυθμιζόμενης αγοράς η οποία κατά τους θεωρητικούς του φιλελευθερισμού λειτουργεί ανεξάρτητα από κοινωνικούς και πολιτισμικούς κανόνες και αξίες. Ο Polanyi υποστηρίζει ότι η οικονομία δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα δραστηριότητας, αλλά είναι μάλλον ενσωματωμένη (ενθηκευμένη) στις κοινωνικές σχέσεις και τους θεσμούς. Οι οικονομικές συναλλαγές σύμφωνα με τον συγγραφέα, δεν βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στην αγορά, αλλά επηρεάζονται από κοινωνικούς κανόνες και αξίες, όπως η αμοιβαιότητα, η εμπιστοσύνη και η αλληλεγγύη (Polanyi, 1944). Τονίζει έτσι τη σημασία των κοινωνικών και πολιτιστικών θεσμών στη διαμόρφωση της οικονομικής συμπεριφοράς και την ανάγκη εξισορρόπησης της ραγδαίας ανάπτυξης της αγοράς με την κοινωνική προστασία και τη συλλογική ευημερία.

Στο κορυφαίο και κλασικό του έργο «Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός», ο Polanyi διερευνά τις απαρχές και τις συνέπειες της Βιομηχανικής Επανάστασης και την άνοδο του καπιταλισμού κατά τον 19o και τις αρχές του 20ου αιώνα. Υποστηρίζει ότι η εμφάνιση της οικονομίας της αγοράς δεν ήταν μια φυσική ή αναπόφευκτη εξέλιξη, αλλά μια μάλλον σκόπιμη εφεύρεση των φιλελεύθερων οικονομολόγων (Malthus, Ricardo κλπ.) η οποία μεταμόρφωσε βίαια την ανθρώπινη κοινωνία και δημιούργησε νέες μορφές κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας (Cook, 1968). Εντοπίζει τις απαρχές της οικονομίας της αγοράς στον 18ο αιώνα, όταν η βρετανική κυβέρνηση άρχισε να ιδιωτικοποιεί τους προηγουμένως κοινούς πόρους όπως για παράδειγμα τα δάση, ή κομμάτια καλλιεργήσιμης γης. Αυτή η διαδικασία, την οποία αποκαλεί «περίφραξη», είχε ως αποτέλεσμα, εκατομμύρια αγρότες και μικροϊδιοκτήτες να εκτοπιστούν από τα εδάφη τους να αναζητήσουν εργασία στα εργοστάσια των πόλεων ή να μεταναστεύσουν στις αποικίες. Ο Polanyi υποστηρίζει ότι αυτή η διαδικασία δημιούργησε ένα νέο τύπο οικονομικού συστήματος ο οποίος βασίζεται στην εμπορευματοποίηση της εργασίας, της γης και του κεφαλαίου (των πλασματικών δηλαδή εμπορευμάτων κατά τον ίδιο) και στη δημιουργία αγορών για αγαθά και υπηρεσίες.

Ωστόσο, ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι αυτό το βασισμένο στην αγορά σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας, είναι εγγενώς ασταθές και μη βιώσιμο, καθώς δημιουργεί κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες οι οποίες υπονομεύουν τα θεμέλια της ανθρώπινης κοινωνίας. Υποστηρίζει ότι η οικονομία της αγοράς βασίζεται σε μια λανθασμένη αντίληψη για την ανθρώπινη φύση, η οποία βλέπει τα άτομα ως απομονωμένα και ιδιοτελή υποκείμενα, τα οποία επιδιώκουν τα δικά τους στενά συμφέροντα χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους άλλους (Polanyi, 2014). Στην πραγματικότητα, υποστηρίζει ο Polanyi, οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα που εξαρτώνται ο ένας από τον άλλο για την επιβίωση και την ευημερία τους και τα οποία έχουν βαθιά ριζωμένη την ανάγκη για κοινωνική αλληλεγγύη και συνεργασία. Καταλήγει εν τέλει στο συμπέρασμα ότι ο μόνος τρόπος για να δημιουργηθεί μια βιώσιμη και δίκαιη κοινωνία είναι να αναγνωρίσουμε τους περιορισμούς της οικονομίας της αγοράς και να αναπτύξουμε νέες μορφές κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης που βασίζονται σε κοινωνικές και οικολογικές αρχές (Polanyi, ο.π.). Υποστηρίζει ότι αυτό απαιτεί έναν θεμελιώδη μετασχηματισμό των αξιών και των θεσμών μας και ένα νέο όραμα της ανθρώπινης κοινωνίας, το οποίο θα αναγνωρίζει την αλληλεξάρτηση όλων και την ανάγκη για συλλογική δράση για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή και η γενικευμένη ανισότητα (Polanyi, 2017).

Η αποτυχία του φιλελευθερισμού και η σημασία των θεσμών

Στις αναλύσεις των δύο στοχαστών, μπορεί κανείς να διακρίνει δυο προφανείς συνδέσεις:

Πρώτον και οι δύο ασκούν κριτική στη αναγωγική άποψη για την ανθρώπινη φύση, η οποία εντοπίζεται σε πολλές σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές θεωρίες που με τη σειρά τους οδήγησαν είτε στον φιλελευθερισμό, είτε στον υπαρκτό σοσιαλισμό. Θεωρίες οι οποίες αντιλαμβάνονται τον σύγχρονο άνθρωπο ως homo economicus (οικονομικό άνθρωπο). Αυθαιρέτως δηλαδή, οι θεωρίες αυτές υιοθετούν μια προσέγγιση η οποία υπερασπίζεται έναν ανθρωπολογικό τύπο ο οποίος έχει ξεκάθαρη γνώση των συμφερόντων του και είναι μάλιστα σε θέση να τα πραγματοποιήσει επιλέγοντας ελεύθερα τον τρόπο μεγιστοποίησης του ατομικού του οφέλους, στηριζόμενος σε καθαρά ορθολογικά κριτήρια. Τόσο ο Καστοριάδης, όσο και ο Polanyi υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι δεν είναι απλώς λογικά άτομα με κίνητρο το προσωπικό τους συμφέρον, αλλά μάλλον κοινωνικά και πολιτισμικά όντα. Ο Καστοριάδης υποστηρίζει ότι ο πολιτισμός αποτελεί θεμελιώδη πτυχή της ανθρώπινης ζωής και οι αξίες και οι πεποιθήσεις των ατόμων διαμορφώνονται από το ιστορικό και πολιτισμικό τους πλαίσιο (Καστοριάδης, 1978). Επιπλέον ασκεί κριτική και αμφισβητεί την ιδέα του ελεύθερου εμπορίου, καθώς διαπιστώνει την υποκρισία πίσω από τον ορισμό, αφού μια πραγματική αγορά κατά τον Καστοριάδη (2004), απαιτεί την ηγεμονία των καταναλωτών και την κατάργηση των μονοπωλιακών και ολιγοπωλιακών εξουσιών, πράγμα που προφανώς δεν συμβαίνει σήμερα. Ομοίως, ο Polanyi υποστηρίζοντας ότι τα οικονομικά συστήματα είναι πάντα ενθηκευμένα σε κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια διακρίνει ότι οι κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση των οικονομικών θεσμών και πρακτικών (Polanyi, 1944). Τόσο ο Καστοριάδης όσο και ο Polanyi υποστηρίζουν λοιπόν, ότι η κατανόηση του πολιτισμού και της ιστορίας είναι απαραίτητη συνθήκη για την κατανόηση των κοινωνικών και οικονομικών συστημάτων.

Δεύτερον και οι δύο υπογραμμίζουν τη σημασία των θεσμών στη διαμόρφωση των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Ο Καστοριάδης βλέπει το φαντασιακό ως πηγή κοινωνικών κανόνων και πρακτικών που ρυθμίζουν την ατομική συμπεριφορά και την συλλογική αλληλεπίδραση. Οι θεσμοί κατά τον Καστοριάδη δημιουργούνται από την ίδια την κοινωνία όταν αυτή είναι αυτόνομη, καθώς μονάχα στις ετερόνομες κοινωνίες οι θεσμοί δίνονται από κάποιον άλλο. Συνεπώς μια κοινωνία βασισμένη στους σιδερένιους νόμους της αγοράς και στο αόρατο ρυθμιστικό της χέρι αποτελεί μια ετερόνομη κοινωνία κατά τον Καστοριάδη, η οποία σύμφωνα με τον Polanyi (1944) είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Ο Polanyi βλέπει την ενθήκευση της οικονομίας στις κοινωνικές σχέσεις ως τη βάση για την οικονομική συμπεριφορά που δεν βασίζεται αποκλειστικά στην αγορά, αλλά υποτάσσεται σε κοινωνικούς κανόνες και αξίες (Dale, 2016). Επιπλέον, τόσο ο Καστοριάδης, όσο και ο Polanyi υποστηρίζουν ότι οι κοινωνικοί θεσμοί είναι δυναμικοί άρα και συνεχώς μεταβαλλόμενοι.

Συμπερασματικά, υποστηρίζουμε ότι οι επιπτώσεις αυτών των ομοιοτήτων και συνδέσεων του έργου των δύο στοχαστών είναι αρκετά σημαντικές για τις σύγχρονες συζητήσεις σχετικά με την κοινωνική θεωρία και την οικονομική πολιτική. Τόσο ο Καστοριάδης, όσο και ο Polanyi αμφισβητούν το κυρίαρχο παράδειγμα του νεοφιλελευθερισμού, το οποίο υποστηρίζει την αυτορρύθμιση των αγορών και την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων και κοινών αγαθών. Και οι δύο επίσης υποστηρίζουν μια περισσότερο ολιστική και λεπτή κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της κοινωνικής οργάνωσης. Το έργο αμφότερων, παρέχει πολύτιμες γνώσεις για την περίπλοκη και δυναμική φύση των κοινωνικών και οικονομικών συστημάτων και μας προκαλεί να σκεφτούμε βαθύτερα τον ρόλο των θεσμών και του πολιτισμού στη διαμόρφωση του κόσμου μας.

 

Βιβλιογραφικές αναφορές

Cook, S. (1968). Primitive, Archaic, and Modern Economies: Essays of Karl Polanyi.

Dale, G. (2016). Reconstructing Karl Polanyi.

Καστοριάδης, Κ. (1978). Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας.

Καστοριάδης, Κ. (1996). Η άνοδος της ασημαντότητας.

Καστοριάδης, Κ. (2004). Παράθυρο στο Χάος.

Polanyi, K. (1944). The Great Transformation.

Polanyi, K. (2014). Η απαρχαιωμένη αγοραία νοοτροπία μας.

Polanyi, K. (2017). Η εφεύρεση του εμπορίου.

 

Το άρθρο H φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας και η ενθήκευση της οικονομίας εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/h-fantasiakh-thesmish-ths-koinonias-kai-h-enthikeysh-ths-oikonomias/feed/ 1 101 χρόνια από την γέννηση του Κορνήλιου Καστοριάδη https://sekeris.gr/101-%cf%87%cf%81%cf%8c%ce%bd%ce%b9%ce%b1-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b3%ce%ad%ce%bd%ce%bd%ce%b7%cf%83%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%ba%ce%bf%cf%81%ce%bd%ce%ae%ce%bb%ce%b9%ce%bf%cf%85/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=101-%25cf%2587%25cf%2581%25cf%258c%25ce%25bd%25ce%25b9%25ce%25b1-%25ce%25b1%25cf%2580%25cf%258c-%25cf%2584%25ce%25b7%25ce%25bd-%25ce%25b3%25ce%25ad%25ce%25bd%25ce%25bd%25ce%25b7%25cf%2583%25ce%25b7-%25cf%2584%25ce%25bf%25cf%2585-%25ce%25ba%25ce%25bf%25cf%2581%25ce%25bd%25ce%25ae%25ce%25bb%25ce%25b9%25ce%25bf%25cf%2585 https://sekeris.gr/101-%cf%87%cf%81%cf%8c%ce%bd%ce%b9%ce%b1-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b3%ce%ad%ce%bd%ce%bd%ce%b7%cf%83%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%ba%ce%bf%cf%81%ce%bd%ce%ae%ce%bb%ce%b9%ce%bf%cf%85/#comments Sat, 11 Mar 2023 14:54:58 +0000 https://sekeris.gr/?p=503 101 χρόνια από την γέννηση του Κορνήλιου Καστοριάδη σήμερα. Μπορώ να πω χωρίς καμιά αμφιβολία ότι είναι ένας από τους ανθρώπους που έχουν επηρεάσει βαθιά τον τρόπο που σκέφτομαι και που βλέπω τα πράγματα. Η πνευματική παραγωγή Καστοριάδη υπήρξε τεράστια, τόσο σε επίπεδο όγκου, όσο και σημασίας, καθώς έφερε έννοιες όπως αυτονομία, άμεση δημοκρατία και […]

Το άρθρο 101 χρόνια από την γέννηση του Κορνήλιου Καστοριάδη εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> 101 χρόνια από την γέννηση του Κορνήλιου Καστοριάδη σήμερα.

Μπορώ να πω χωρίς καμιά αμφιβολία ότι είναι ένας από τους ανθρώπους που έχουν επηρεάσει βαθιά τον τρόπο που σκέφτομαι και που βλέπω τα πράγματα. Η πνευματική παραγωγή Καστοριάδη υπήρξε τεράστια, τόσο σε επίπεδο όγκου, όσο και σημασίας, καθώς έφερε έννοιες όπως αυτονομία, άμεση δημοκρατία και πράττειν ξανά στο προσκήνιο, όμως δημιούργησε και νέες όπως πρόταγμα και φαντασιακό, στην προσπάθειά του να μιλήσει για την πιθανότητα μιας αυτόνομης κοινωνίας.

Για εμένα, ένα από τα σημαντικότερα σημεία του πάντα ρηξικέλευθου στοχασμού του, είναι η ανάδειξη του κεντρικού ζητήματος της γενικευμένης ανελευθερίας της καθημερινής ζωής, σε αντίθεση με την παγιωμένη μαρξιστική αντίληψη, που βλέπει τα προβλήματα με καθαρά οικονομικούς όρους, παίζοντας με αυτό τον τρόπο και η ίδια στο γήπεδο του καπιταλισμού.  Η ρίζα του κοινωνικού προβλήματος για τον Καστοριάδη, δεν βρίσκεται στη οικονομική κρίση, αλλά σε αυτή την κατάσταση ανελευθερίας που ολοένα και μεγαλώνει και σπρώχνει τους ανθρώπους στο να ζουν ζωές ανούσιες, κενές νοήματος, χωρίς να παίρνουν τις υποθέσεις τους στα χέρια τους. Και ο κύριος λόγος που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να το πράξουν είναι η ξένωση που επιβάλλει η υπάρχουσα θέσμιση της κοινωνίας, μέσω των στερήσεων, της καταπίεσης, της βίας και της χειραγώγησης. Απέναντι σε αυτό προτείνει τον μετασχηματισμό της κοινωνίας μέσα από την αυτόνομη δράση των ανθρώπων και την εγκαθίδρυση μιας κοινωνίας οργανωμένης για την αυτονομία όλων. Το επαναστατικό αυτό πρόταγμα, δεν είναι μια αυθαιρεσία, αντίθετα ριζώνει και στηρίζεται στην ιστορική πραγματικότητα, στην κρίση της κατεστημένης κοινωνίας και στην αμφισβήτησή της από την μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν σε αυτή.

Ένα από τα ομορφότερα κατά τη γνώμη μου δείγματα γραφής του Καστοριάδη βρίσκεται στις “Υποκειμενικές ρίζες του επαναστατικού προτάγματος”:

“Έχω την επιθυμία και αισθάνομαι την ανάγκη, για να ζήσω, μιας άλλης κοινωνίας από αυτή που με περιβάλλει. Όπως η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων, μπορώ να ζήσω μέσα σε αυτήν και να τα βγάζω πέρα – εν πάση περιπτώσει ζω ήδη μέσα σε αυτήν την κοινωνία. Όσο κριτικά και αν προσπαθώ να κοιτάξω τον εαυτό μου, ούτε η ικανότητα προσαρμογής μου, ούτε η αφομοίωση της πραγματικότητας από μέρους μου, δεν μου φαίνονται κατώτερες από τον κοινωνιολογικό μέσο όρο. Δεν ζητώ την αθανασία, την πανταχού παρουσία, την παντογνωσία. Δεν ζητώ η κοινωνία να μου “δώσει την ευτυχία”. Ξέρω ότι η ευτυχία δεν είναι μια μερίδα που μοιράζεται με το δελτίο στη δημαρχία ή στο εργατικό συμβούλιο της γειτονιάς. Και ξέρω πως αν αυτό το πράγμα υπάρχει, μόνο εγώ μπορώ να το πραγματοποιήσω για τον εαυτό μου, στα μέτρα μου, όπως μου συνέβη και όπως κατά πάσα πιθανότητα θα μου ξανασυμβεί.

Αλλά μέσα στη ζωή, έτσι όπως είναι φτιαγμένη για εμένα και τους άλλους, σκοντάφτω πάνω σε ένα πλήθος από απαράδεκτα πράγματα. Λέω πως δεν είναι μοιραία και πως εξαρτώνται από την οργάνωση της κοινωνίας. Επιθυμώ πρώτα και ζητώ, η δουλειά μου να έχει νόημα, να μπορώ να εγκρίνω αυτό για το οποίο χρησιμεύει και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται, να μου επιτρέπει να ξοδεύομαι πραγματικά και να χρησιμοποιώ τις δυνατότητες μου και ταυτόχρονα να εμπλουτίζομαι και να αναπτύσσομαι. Και λέω ότι αυτό το πράγμα είναι δυνατό, με μια άλλη οργάνωση της κοινωνίας, για εμένα και για τους άλλους. Λέω ότι θα ήταν ήδη μια βασική αλλαγή σε αυτή την κατεύθυνση, αν με άφηναν να αποφασίζω μαζί με όλους τους άλλους, τι έχω να κάνω και με τους συντρόφους μου στη δουλειά, πως να το κάνω. Επιθυμώ να μπορώ μαζί με όλους τους άλλους να μαθαίνω τι γίνεται μέσα στην κοινωνία, να ελέγχω την έκταση και την ποιότητα της πληροφόρησης που μου δίνεται. Ζητώ να μπορώ να συμμετέχω άμεσα σε όλες τις κοινωνικές αποφάσεις που μπορεί να επηρεάζουν την ύπαρξη μου ή τη γενική πορεία του κόσμου όπου ζω. 
Δεν δέχομαι η τύχη μου να αποφασίζεται μέρα με τη μέρα από ανθρώπους που τα σχέδια τους μου είναι εχθρικά ή απλώς άγνωστα και για τους οποίους δεν είμαστε, εγώ και όλοι οι άλλοι, παρά νούμερα σε ένα σχέδιο ή πιόνια σε μια σκακιέρα, και τελικά η ζωή μου και ο θάνατος μου να βρίσκονται στα χέρια ανθρώπων που ξέρω πως είναι αναγκαστικά τυφλοί”.

 

Το άρθρο 101 χρόνια από την γέννηση του Κορνήλιου Καστοριάδη εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/101-%cf%87%cf%81%cf%8c%ce%bd%ce%b9%ce%b1-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b3%ce%ad%ce%bd%ce%bd%ce%b7%cf%83%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%ba%ce%bf%cf%81%ce%bd%ce%ae%ce%bb%ce%b9%ce%bf%cf%85/feed/ 2 Για τις 8 του Μάρτη: Ο άντρας είναι το κεφάλι, η γυναίκα ο λαιμός https://sekeris.gr/%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b9%cf%82-8-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%bc%ce%ac%cf%81%cf%84%ce%b7-%ce%bf-%ce%ac%ce%bd%cf%84%cf%81%ce%b1%cf%82-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%ce%ba%ce%b5%cf%86/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25ce%25b3%25ce%25b9%25ce%25b1-%25cf%2584%25ce%25b9%25cf%2582-8-%25cf%2584%25ce%25bf%25cf%2585-%25ce%25bc%25ce%25ac%25cf%2581%25cf%2584%25ce%25b7-%25ce%25bf-%25ce%25ac%25ce%25bd%25cf%2584%25cf%2581%25ce%25b1%25cf%2582-%25ce%25b5%25ce%25af%25ce%25bd%25ce%25b1%25ce%25b9-%25cf%2584%25ce%25bf-%25ce%25ba%25ce%25b5%25cf%2586 https://sekeris.gr/%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b9%cf%82-8-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%bc%ce%ac%cf%81%cf%84%ce%b7-%ce%bf-%ce%ac%ce%bd%cf%84%cf%81%ce%b1%cf%82-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%ce%ba%ce%b5%cf%86/#respond Wed, 08 Mar 2023 13:29:07 +0000 https://sekeris.gr/?p=463 Ο άντρας είναι το κεφάλι, όμως η γυναίκα είναι ο λαιμός Φράση που έχει εντυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο και έχει δημιουργήσει την πεποίθηση, ότι αποτελεί μια πρωτόγονη, εγγενώς εγγεγραμμένη στην ανθρώπινη φύση πραγματικότητα. Μια κατάσταση η οποία ήταν πάντα έτσι και θα συνεχίσει να είναι έτσι στο διηνεκές. Στην πρώτη της ανάγνωση φαντάζει ως ένας […]

Το άρθρο Για τις 8 του Μάρτη: Ο άντρας είναι το κεφάλι, η γυναίκα ο λαιμός εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> Ο άντρας είναι το κεφάλι, όμως η γυναίκα είναι ο λαιμός

Φράση που έχει εντυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο και έχει δημιουργήσει την πεποίθηση, ότι αποτελεί μια πρωτόγονη, εγγενώς εγγεγραμμένη στην ανθρώπινη φύση πραγματικότητα. Μια κατάσταση η οποία ήταν πάντα έτσι και θα συνεχίσει να είναι έτσι στο διηνεκές.

Στην πρώτη της ανάγνωση φαντάζει ως ένας τρόπος καταμερισμού των αρμοδιοτήτων του κάθε διακριτού μέρους μέσα στο “ιερό” ζεύγος – την αγία οικογένεια. Μια αθώα οριοθέτηση του τι μπορείς και του τι δεν μπορείς να κάνεις, ανάλογα με το φύλο σου. Στη δεύτερη ανάγνωση όμως μπορεί κανείς να διαπιστώσει μια ξεκάθαρη πατριαρχική μεθόδευση, η οποία έχει μοναδικό σκοπό τη γυναικεία χειραγώγηση.

Πέρα του ότι βλέπει τις σχέσεις σε ένα αυστηρά καθορισμένο δυαδικό πλαίσιο, τοποθετεί εκ των προτέρων τον άντρα σαν απόλυτο κέντρο εξουσίας, σκέψης και λήψης αποφάσεων. Ταυτόχρονα πετάει και ένα ξεροκόμματο στη γυναίκα, λέγοντας της μέσες άκρες, ότι αυτή με τον τρόπο της μπορεί να τον κάνει ό,τι θέλει. Ναι μεν αυτός θα αποφασίζει ως κεφαλή, αλλά αυτή έχει τη δύναμη να τον κάνει να αποφασίσει το δικό της. Έχει τους τρόπους. Και αν δεν τους έχει, εν πάση περιπτώσει μπορεί να τους βρει, αφού αυτή είναι η φύση της.

Εκφράζεται λοιπόν η άποψη ότι αν είσαι γυναίκα, ο μόνος τρόπος να κάνεις αυτό που θέλεις με τη ζωή σου, είναι να εξαπατήσεις τον άντρα. Αυτός είναι έξυπνος, ισχυρός και δικαιούται να έχει εξουσία πάνω σου, αλλά εσύ είσαι πονηρή και μπορείς να κερδίσεις κάτι με την πονηριά και την τσαχπινιά σου! Ακόμα χειρότερα όμως, εκφράζεται υπόρρητα η άποψη, ότι αν δεν περνάς καλά, αν σε υποβιβάζουν, αν σε χειραγωγούν, αν σε χτυπάνε, αν σε βιάζουν, αν σε σκοτώνουν, είναι επειδή εσύ δεν τους έστριψες στην σωστή κατεύθυνση ως όφειλες. Εσύ έχεις τη δύναμη και συνάμα την ευθύνη. Άρα πάλι φταις.

Εμείς ξέρουμε βέβαια ότι το ζητούμενο δεν είναι τα κεφάλια και οι λαιμοί. Το ζητούμενο είναι τα αυτόνομα άτομα. Η αυτονομία όμως, ως κατάσταση αυτοδιάθεσης του ατόμου, προϋποθέτει την ύπαρξη του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης του ατόμου. Και αυτό δεν είναι καθόλου δεδομένο μέσα στην πατριαρχική κοινωνία, η οποία βρίσκει συνεχώς υπόρρητους – όπως ο παραπάνω – ή και ρητούς και θεσμοθετημένους τρόπους καταπίεσης και χειραγώγησης της γυναίκας.

Το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης είναι το πιο κεντρικό κοινωνικό ζήτημα. Η πατριαρχική οργάνωση της κοινωνίας, καταδικάζει τον μισό πληθυσμό της γης να ζει στο καθεστώς του φόβου. Να ζει σε έναν διαρκή πόλεμο με μόνα θύματα εκείνες και αν δεν σε ενδιαφέρει, είσαι είτε τυφλός, είτε μισογύνης. Διάλεξε.

Το άρθρο Για τις 8 του Μάρτη: Ο άντρας είναι το κεφάλι, η γυναίκα ο λαιμός εμφανίστηκε πρώτα στο Ηλίας Σεκέρης | Ιστολόγιο.

]]> https://sekeris.gr/%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b9%cf%82-8-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%bc%ce%ac%cf%81%cf%84%ce%b7-%ce%bf-%ce%ac%ce%bd%cf%84%cf%81%ce%b1%cf%82-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf-%ce%ba%ce%b5%cf%86/feed/ 0