Elon Musk: η δομή του κεφαλαίου και ο φασισμός

Ο πρόσφατος ναζιστικός χαιρετισμός του Elon Musk, στην ορκωμοσία του Donald Trump, δεν μπορεί να ιδωθεί μονάχα ως μια γελοία και καταδικαστέα πράξη ενός κιτς δισεκατομμυριούχου, αλλά οφείλουμε να τον δούμε ως ένα σύμπτωμα βαθύτερων προβλημάτων που πηγάζουν από τη βαθιά διαπλοκή του νεοφιλελευθερισμού και του κεφαλαίου με τις φασιστικές ιδεολογίες. Ο συνδυασμός αυτών των συνιστωσών δείχνει ξεκάθαρα την πολιτική διάσταση του οικονομικού συστήματος που έχει κυριαρχήσει στις σύγχρονες κοινωνίες.

Ο Elon Musk, ως ένας από τους ισχυρότερους εκφραστές της παγκόσμιας ελίτ, χρησιμοποιεί πολύ συχνά τις πράξεις του για να επικοινωνήσει ιδεολογικά μηνύματα. Η συγκεκριμένη χειρονομία, ανεξάρτητα από την πρόθεσή της (ο ίδιος δεν έχει τοποθετηθεί, όμως εμείς ξέρουμε – η κίνησή του ήταν ξεκάθαρη), φέρει έναν πολιτισμικό και πολιτικό συμβολισμό ο οποίος συνδέεται με τη νομιμοποίηση ακροδεξιών τάσεων. Δεν είναι απλώς μια «στιγμή ενθουσιασμού» — όπως κάποιοι έσπευσαν να τη χαρακτηρίσουν — αλλά αποτελεί μια πράξη που εγγράφεται, σαφώς, στο πλαίσιο της σταδιακής κανονικοποίησης της ακροδεξιάς ρητορικής μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα.

Ο νεοφιλελευθερισμός, όπως έχει δειχθεί ακαδημαϊκά, αλλά και όπως βιώνεται καθημερινά στον αισθητό κόσμο, δεν είναι απλώς ένα οικονομικό σύστημα, αλλά μια ολοκληρωτική ιδεολογία που επιδιώκει την αποδυνάμωση της πολιτικής αυτονομίας και τη μετατροπή κάθε κοινωνικής αξίας σε εμπόρευμα. Ο φασισμός, από την άλλη πλευρά, λειτουργεί ως εργαλείο για τη διατήρηση της ισχύος του κεφαλαίου όταν οι παραδοσιακές μορφές ελέγχου αποτυγχάνουν. Είναι γνωστό τοις πάσι, ότι οι ελίτ στρέφονται στον αυταρχισμό και τη βία όταν απειλείται η κυριαρχία τους. Επιπλέον, η σχέση αυτή είναι ιστορικά τεκμηριωμένη. Στη ναζιστική Γερμανία, το μεγάλο κεφάλαιο δεν δίστασε να υποστηρίξει τον Χίτλερ ως αντίβαρο στις σοσιαλιστικές και εργατικές διεκδικήσεις. Στη σύγχρονη εποχή, η συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας στα χέρια λίγων, όπως ο Musk, δημιουργεί τις συνθήκες για την αναβίωση φασιστικών ιδεολογιών, οι οποίες παρουσιάζονται δήθεν ως «απάντηση» στα αδιέξοδα του νεοφιλελευθερισμού.

Η δομή του κεφαλαίου και η κανονικοποίηση της ανισότητας

Η ιδιοκτησία του πρώην Twitter, νυν X, από τον Elon Musk φέρνει στο προσκήνιο μια ακόμα πιο επικίνδυνη διάσταση: τη χρήση των μέσων μαζικής ενημέρωσης για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Ο Νόαμ Τσόμσκι έχει επανειλημμένα αναδείξει τη λειτουργία των μέσων ενημέρωσης ως μηχανισμών χειραγώγησης, οι οποίοι εξυπηρετούν τα συμφέροντα της ελίτ. Όπως περιγράφεται από τον ίδιο στο Manufacturing Consent, τα μέσα ενημέρωσης δεν είναι ανεξάρτητα, αλλά λειτουργούν ως εργαλεία αναπαραγωγής της ιδεολογίας του κατεστημένου.

Η αγορά του Twitter από τον Musk είναι χαρακτηριστική αυτής της δυναμικής. Το Twitter, ως μια από τις μεγαλύτερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, έχει τη δυνατότητα να επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Υπό την ιδιοκτησία του Musk, η πλατφόρμα αυτή γίνεται ένα όχημα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διασπορά ακροδεξιών μηνυμάτων, την καταστολή αντίθετων φωνών και τη διαμόρφωση της δημόσιας συζήτησης με τρόπους που εξυπηρετούν τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Η συγκέντρωση τέτοιας δύναμης στα χέρια ενός ανθρώπου, όπως ο Musk, αποτελεί κίνδυνο για τη δημοκρατία, καθώς δημιουργεί έναν μονοπωλιακό έλεγχο της πληροφορίας.

Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, δεν πρέπει να βλέπουμε τον Musk απλώς ως έναν επιχειρηματία, αλλά ως το κεντρικό πρόσωπο μιας ιδεολογίας που αποθεώνει την επιχειρηματικότητα και την πλουτοκρατία και αγνοεί επιδεικτικά τις κοινωνικές συνέπειες της ανισότητας. Οι ενέργειές του — από τη χειρονομία του έως την πολιτική του επιρροή — λειτουργούν ως εργαλεία αναπαραγωγής του συστήματος που τον ανέδειξε. Η πολιτική θεωρία και οι αναλύσεις στοχαστών όπως ο Polanyi, ο Καστοριάδης, η Άρεντ κλπ. μας βοηθούν να κατανοήσουμε ότι το κεφάλαιο, αδιαφορώντας για την ανθρώπινη αξία, δημιουργεί κοινωνίες όπου η εξουσία γίνεται αυτοσκοπός, οδηγώντας αναπόφευκτα στον αυταρχισμό και τον εκφασισμό της κοινωνίας. Η κανονικοποίηση τέτοιων πράξεων και συμβόλων δεν είναι λοιπόν τυχαία. Πρόκειται για στρατηγική που ενισχύει τη ρητορική της ακροδεξιάς, υπονομεύοντας τις δημοκρατικές αξίες και προωθώντας την ιδέα ότι οι ανισότητες είναι φυσικές ή αναπόφευκτες.

Εν κατακλείδι, το ζιγκ χάιλ του Musk πρέπει να καταδικαστεί απερίφραστα, ως σύμβολο μιας ιστορικής τραγωδίας. Πέρα από αυτό όμως, οι πολίτες πρέπει να διεκδικήσουμε την πολιτική μας αυτονομία και να αναγνωρίσουμε ότι η πραγματική απειλή δεν προέρχεται από τις ατομικές πράξεις, αλλά από το ίδιο το σύστημα που επιτρέπει σε ανθρώπους όπως ο Musk να διαμορφώνουν τις ζωές μας. Η ανατροπή αυτής της κατάστασης απαιτεί την ενίσχυση της πολιτικής συνείδησης και τη δημιουργία ενός κινήματος που θα βασίζεται στην αλληλεγγύη, την ισότητα και τη δημοκρατία. Η αυτονομία των κοινωνιών είναι ο μόνος τρόπος για να αντισταθούμε στη βαρβαρότητα του κεφαλαίου και των φασιστικών του εκφάνσεων. Είναι χρέος μας να μην αφήσουμε τέτοιες χειρονομίες να γίνουν αποδεκτές, να τις αποδομήσουμε και να αναδείξουμε τους πραγματικούς σκοπούς που εξυπηρετούν: την εδραίωση της εξουσίας του κεφαλαίου πάνω στην πολιτική διαδικασία.

—

Δες ακόμα: Συντηρητισμός, φιλελευθερισμός & εκφασισμός της κοινωνίας