Πόσο αυτό-διοίκηση είναι τελικά η Αυτοδιοίκηση;

Για μια ακόμα φορά (έχουμε μια τέτοια κάθε τέσσερα χρόνια) καλούμαστε να λάβουμε μέρος στις νόμιμες πολιτικές διαδικασίες – οι οποίες είναι αυτές ακριβώς που μας επιτρέπονται από το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα –  και να ασκήσουμε το εκλογικό μας δικαίωμα, ένεκα των επικείμενων «Αυτοδιοικητικών» εκλογών. Προκειμένου να απαντήσει κανείς στο ερώτημα του τίτλου, δηλαδή στο κατά πόσο αυτό-διοίκηση είναι τελικά η Αυτοδιοίκηση, είναι κρίσιμο να σταθεί στη σημασία της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στις διαδικασίες της λήψης αποφάσεων. Διότι εφόσον μιλάμε για «Αυτοδιοίκηση», θα έλεγε κανείς ότι είμαστε αναγκασμένοι να εξετάζουμε τη σημασία όχι μόνο του δεύτερου, αλλά και του πρώτου συνθετικού της λέξης. Εδώ πέφτουμε ξανά στην υπόθεση της άμεσης δημοκρατίας.

Ανάθεση της εξουσίας για τη λήψη αποφάσεων και περιορισμός της συμμετοχής των πολιτών

Όπως είναι γνωστό, η άμεση δημοκρατία δίνει έμφαση στην άμεση και χωρίς αντιπροσώπους συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Αντίθετα, οι εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση εκχωρούν την εξουσία σε εκλεγμένους αντιπροσώπους, που φυσικά εκ των πραγμάτων δεν είναι δυνατόν να ευθυγραμμίζονται πάντοτε με τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων τους, ακόμη και αν το ήθελαν. Αυτή η ανάθεση εξουσίας είναι μια πρώτη κύρια απόκλιση από το ιδανικό της άμεσης συμμετοχής των πολιτών. Οι εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελούν ουσιαστικό παράδειγμα αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όπου οι αιρετοί λειτουργούν ως ενδιάμεσοι μεταξύ των πολιτών και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Η άμεση δημοκρατία υποστηρίζει ότι αυτός ο ενδιάμεσος ρόλος μειώνει την άμεση επιρροή των ανθρώπων στη διαμόρφωση πολιτικών και αποφάσεων που αφορούν τις ζωές τους.

Σε μια άμεση δημοκρατία, δηλαδή σε  μια πραγματική αυτoδιοίκηση, οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να προτείνουν και να ψηφίσουν άμεσα συγκεκριμένες πρωτοβουλίες πολιτικής. Από την άλλη πλευρά, οι εκλογές της λεγόμενης Τοπικής Αυτοδιοίκησης στερούνται των μηχανισμών που επιτρέπουν στους πολίτες να ξεκινήσουν αλλαγές πολιτικής. Υποτίθεται ότι προβλέπεται για παράδειγμα η διενέργεια δημοψηφισμάτων, αλλά υπό περιορισμούς και μάλιστα όχι σε περιφερειακό επίπεδο, παρά μόνο σε επίπεδο δήμου. Στην πράξη βέβαια ούτε αυτό δεν συμβαίνει. Αυτός ο περιορισμός είναι ξεκάθαρο ότι παρεμποδίζει την άμεση επιρροή των πολιτών στη χάραξη πολιτικής, επομένως η έννοια της «αυτό»-διοίκησης δεν αποτελεί τίποτα παραπάνω από έναν ξεκάθαρο φενακισμό.

Η πανταχού παρούσα ολιγαρχική επιρροή

Οι εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση επηρεάζονται επιπλέον από διάφορους παράγοντες, όπως για παράδειγμα οι πόροι για τη χρηματοδότηση της πολιτικής εκστρατείας που μπορεί να διαθέσει ο κάθε υποψήφιος, η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και η δυναμική των πολιτικών κομμάτων που στηρίζουν τον εκάστοτε συνδυασμό. Τέτοιες επιρροές οδηγούν φυσικά στη συγκέντρωση της εξουσίας και της επιρροής στα χέρια των λίγων, διαλύοντας οποιαδήποτε υπόνοια για έστω αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, όπου οι φωνές όλων των πολιτών θα πρέπει να έχουν την ίδια βαρύτητα. Πως είναι δυνατόν δηλαδή σε ένα τέτοιο σύστημα, ένας ανεξάρτητος υποψήφιος να ανταγωνιστεί έναν καλά προβεβλημένο εκλεκτό της κυβέρνησης; Ή τον εκλεκτό ενός μεγιστάνα των ΜΜΕ;

Ένα ακόμη σημείο που μπορεί κανείς να σταθεί είναι ότι οι αυτοδιοικητικές εκλογές διεξάγονται περιοδικά, κάθε τέσσερα χρόνια, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολύ περιορισμένες ευκαιρίες για τους πολίτες να συμμετέχουν άμεσα, έστω σε αυτές τις πολιτικές διαδικασίες. Σε μια πραγματική δημοκρατία, η συνεχής συμμετοχή και δέσμευση αποτελούν δομικά στοιχεία και ενθαρρύνονται ώστε να διασφαλίζεται ότι οι πολίτες παραμένουν ενεργά εμπλεκόμενοι στη διακυβέρνηση και την ουσιαστική διαχείριση των υποθέσεών τους.

—

Ενώ λοιπόν οι εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και χρησιμεύουν ως μέσο για τους πολίτες ώστε να έχουν την ψευδαίσθησή του λόγου στη διακυβέρνησή τους, στην πραγματικότητα, όταν τις δει κανείς από την οπτική της άμεσης δημοκρατίας είναι αντιδημοκρατικές και σίγουρα δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστούν «αυτοδιοικητικές». Τελικά, είναι κατά τη γνώμη μας σημαντικό, να φανταστούμε και να δημιουργήσουμε νέους τρόπους διακυβέρνησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Τρόπους οι οποίοι θα προάγουν την άμεση και ίση συμμετοχή όλων των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Να θεσπίσουμε σαφείς κανόνες οι οποίοι θα βοηθούν για παράδειγμα τους πολίτες να προτείνουν πρωτοβουλίες ή να διεξάγουν δημοψηφίσματα. Τρόπους οι οποίοι θα ενθαρρύνουν μια κουλτούρα ενεργού συμμετοχής των πολιτών. Σαν κάποιες πρώτες σκέψεις, αυτό μπορεί να ενισχυθεί μέσω της εκπαίδευσης, μέσω του δημόσιου λόγου και της μάχης για την επανάκτηση του δημόσιου χώρου στις γειτονιές και στις πόλεις μας.