Νόαμ Τσόμσκι: o αναρχικός αρχιτέκτονας της αποδόμησης των ΜΜΕ
Ο Νόαμ Τσόμσκι αποτελεί μια τεράστια προσωπικότητα, όχι μόνο στον τομέα της γλωσσολογίας, αλλά και σε αυτόν της πολιτικής θεωρίας και του ακτιβισμού, με τεράστια συμβολή στην αναρχική σκέψη. Όντας ακούραστος επικριτής των δομών της πολιτικής εξουσίας, της εταιρικής κυριαρχίας και της χειραγώγησης των ΜΜΕ, το έργο του επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει σημαντικά την αναρχική θεωρία και πρακτική.
Η πολιτική φιλοσοφία του Τσόμσκι είναι βαθιά ριζωμένη στον αναρχισμό και πιο συγκεκριμένα στον αναρχοσυνδικαλισμό, μια υπόθεση που υποστηρίζει μια αποκεντρωμένη ομοσπονδία αυτοδιαχειριζόμενων χώρων εργασίας και κοινοτήτων. Το όραμά του βασίζεται στις αρχές της εργατικής αυτοδιαχείρισης, της άμεσης δημοκρατίας και της κοινωνικής ισότητας. Η σκέψη του δε, χαρακτηρίζεται από βαθύ, ουσιαστικό σκεπτικισμό, απέναντι στην ιεραρχική εξουσία αλλά και από τη δέσμευση στην ιδέα ότι η εξουσία για να είναι νόμιμη πρέπει να δικαιολογείται, και αν δεν μπορεί να δικαιολογηθεί, τότε θα πρέπει να διαλύεται προς όφελος πιο συμμετοχικών και δίκαιων μορφών οργάνωσης (Chomsky, 2010).
Μία από τις κεντρικές αρχές του έργου του είναι η κριτική στον κρατικό καπιταλισμό και στον νεοφιλελευθερισμό. Υποστηρίζει ότι αυτά τα οικονομικοπολιτικά συστήματα συγκεντρώνουν τον πλούτο και την εξουσία στα χέρια των λίγων, οδηγώντας σε συστημική ανισότητα και διάβρωση των δημοκρατικών αξιών. Σε βιβλία του όπως το «Κέρδος και Πολίτης: Νεοφιλελευθερισμός και παγκόσμια τάξη» ο Τσόμσκι εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές ευνοούν τα εταιρικά συμφέροντα σε βάρος του γενικού πληθυσμού, υπονομεύοντας έτσι την κοινωνική ευημερία και τη δημόσια λογοδοσία (Chomsky, 2002).
Η ανάλυση του επεκτείνεται επίσης στον ρόλο των μέσων ενημέρωσης στη διατήρηση αυτών των δομών εξουσίας. Μαζί με τον Έντουαρντ Χέρμαν έγραψαν το 1988 το βιβλίο «Manufacturing Consent» (Κατασκευάζοντας Συναίνεση). Βασικός στόχος του βιβλίου ήταν να αποδείξει ότι τα ΜΜΕ των ΗΠΑ (αλλά και γενικώς) είναι «αποτελεσματικοί και παντοδύναμοι ιδεολογικοί θεσμοί που πραγματοποιούν μια προπαγανδιστική λειτουργία υποστήριξης του συστήματος, βασιζόμενα σε δυνάμεις της αγοράς, εσωτερικοποιημένες υποθέσεις και αυτο-λογοκρισία, χωρίς φανερό εξαναγκασμό». Στο βιβλίο εξηγούν τους τρόπους που τα μέσα ενημέρωσης εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ελίτ ομάδων μέσω μηχανισμών φιλτραρίσματος που διαμορφώνουν τη διάδοση ειδήσεων και πληροφοριών (Herman & Chomsky, 1988). Εξηγούν δηλαδή ότι οι εταιρείες που κατέχουν τα ΜΜΕ, με κίνητρο το κέρδος και εξαρτώμενες από τα έσοδα που αποκομίζουν από τη διαφήμιση, χειραγωγούν και καθορίζουν συστηματικά το περιεχόμενο ειδήσεων ώστε να αντικατοπτρίζει τα συμφέροντα των εταιρειών και του κράτους, δημιουργώντας έτσι τη δημόσια συναίνεση για πολιτικές που ωφελούν τους ισχυρούς.
Εκτός όμως από την κριτική του στο οικονομικό σύστημα και στα ΜΜΕ, ο Τσόμσκι είναι σφοδρός επικριτής της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Υποστηρίζει ότι οι επεμβάσεις τους στο εξωτερικό συχνά εξυπηρετούν ιμπεριαλιστικούς στόχους με το πρόσχημα της προώθησης της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η εκτενής τεκμηρίωση του για τις ενέργειες των ΗΠΑ σε χώρες όπως το Βιετνάμ, η Νικαράγουα και το Ιράκ ανέδειξε τη διαφορά μεταξύ της επίσημης κρατικής ρητορικής και των πραγματικών πρακτικών που ακολουθούνται, αποκαλύπτοντας έτσι ένα γενικευμένο πρότυπο για τα αυταρχικά καθεστώτα που ευθυγραμμίζονται με τα αμερικανικά στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα (Chomsky, 2006).
Η επιμονή του για άμεση δράση και οργάνωση βάσης είναι ένας ακόμη ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής σκέψης και φιλοσοφίας του. Ο Τσόμσκι πάντοτε υποστήριζε με σθένος και διαύγεια τη σημασία της οικοδόμησης τοπικών, συνεργατικών θεσμών οι οποίοι μπορούν να λειτουργούν ανεξάρτητα από τον κρατικό και τον εταιρικό έλεγχο. Αυτή η προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με το αναρχικό ιδεώδες της προπαρασκευής μιας ελεύθερης κοινωνίας μέσα στο κέλυφος της παλιάς, προωθώντας την αλληλεγγύη, την αλληλοβοήθεια και την άμεση δημοκρατία ως μέσα για την επίτευξη του κοινωνικού μετασχηματισμού (Chomsky, 2015).
Κλείνοντας, η πολιτική συνεισφορά του Νόαμ Τσόμσκι είναι τεράστια και με βαθιά επιρροή στην αναρχική σκέψη. Η κριτική του στον κρατικό καπιταλισμό, στον νεοφιλελευθερισμό και στη χειραγώγηση των μέσων ενημέρωσης έχει συμβάλει τα μέγιστα στην κατανόηση της λειτουργίας των μηχανισμών εξουσίας και ελέγχου στις σύγχρονες κοινωνίες. Με τη διαρκή στήριξή του στις αποκεντρωμένες, συμμετοχικές μορφές οργάνωσης και τονίζοντας τη σημασία του ακτιβισμού της βάσης, ο Τσόμσκι μας άνοιξε τους ορίζοντες για έναν πιο δίκαιο, αλληλέγγυο, δημοκρατικό και εν τέλει όμορφο κόσμο.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Chomsky, Ν. (2002). Κέρδος και Πολίτης: Νεοφιλελευθερισμός και παγκόσμια τάξη.
Chomsky, N. (2006). Ηγεμονία ή επιβίωση: Η εκστρατεία των ΗΠΑ για παγκόσμια κυριαρχία.
Chomsky, N. (2010). Περί αναρχισμού.
Chomsky, N. (2015). Occupy: Σκέψεις πάνω στην ταξική πάλη, στην επανάσταση και στην αλληλεγγύη.
Herman, E. S., & Chomsky, N. (1988). Manufacturing consent. The Political Economy of Mass Media. Ανακτήθηκε από: https://we.riseup.net/assets/331127/Edward+S.+Herman%2C+Noam+Chomsky-Manufacturing+Consent+The+Political+Economy+of+the+Mass+Media-Pantheon+Books+%281988%29.pdf