Γεωγραφίες Αυτονομίας: Η σημασία των κατειλημμένων κτιρίων
Στη σφαίρα της σύγχρονης ανθρώπινης ύπαρξης, λίγα φαινόμενα ενσωματώνουν τα ιδανικά της αλληλοβοήθειας, της αυτοδιαχείρισης και της αναζήτηση για αυτονομία, πιο ζωντανά από τα κατειλημμένα κτίρια. Οι καταλήψεις χρησιμεύουν ως ζωντανές μαρτυρίες του διαρκούς πνεύματος της κοινωνικής αγωνιστικότητας και της φιλοδοξίας των πολιτών για αυτοδιακυβέρνηση. Έχουμε έτσι σημαντικούς λόγους να αναδεικνύουμε τη βαθιά σημασία τους ως χωνευτηρίων του κοινωνικού μετασχηματισμού.
Στην έννοια της αλληλοβοήθειας, βρίσκουμε τις ρίζες όλων των ανθρώπινων αρετών. Στη σημασία της ιδέας αυτής, αφουγκραζόμαστε το γεγονός ότι η συνεργασία και η αλληλεγγύη δεν είναι απλές αλτρουιστικές τάσεις αλλά βασικά στοιχεία της ανθρώπινης φύσης. Τα κατειλημμένα κτίρια, όπου τα άτομα ενώνονται εθελοντικά για να ανακτήσουν και να επαναχρησιμοποιήσουν χώρους που έχουν αφεθεί στην μοίρα τους – να παρακμάζουν – αποτελούν επιτομή των αρχών της αλληλοβοήθειας. Εδώ, η συνεργασία ανθίζει οργανικά, ξεπερνώντας τα ασφυκτικά όρια της επιβεβλημένης ετερονομίας της εξουσίας. Η αυτονομία δεν είναι μια απλή αφαίρεση, είναι η δημιουργική δύναμη της κοινωνίας. Τα κατειλημμένα κτίρια απελευθερώνουν αυτή τη δύναμη απεγκλωβίζοντάς μας από τις εξωτερικές επιταγές. Σε αυτούς τους χώρους, η συλλογική φαντασία διαμορφώνει τους κανόνες της ζωής και τους νόμους της συμβίωσης.
Η αλληλεγγύη, ως ακρογωνιαίος λίθος της αληθινής προόδου, βρίσκει ίσως την πιο αγνή της έκφραση στα κατειλημμένα κτίρια. Τα εξεγερμένα υποκείμενα, οδηγούμενα από την εγγενή τους επιθυμία, όπως θα έλεγε ο Κροπότκιν, να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον, συγκεντρώνουν πόρους και εργατικό δυναμικό για να διατηρήσουν ΄και να ξαναδώσουν πνοή σε αυτούς τους χώρους. Η αλληλεγγύη εδώ προκύπτει οργανικά. Δεν εξαναγκάζεται, αλλά δίνεται εθελοντικά και πρόθυμα, χωρίς καμιά εξωτερική επιρροή. Από μια Καστοριαδική σκοπιά, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η αλληλεγγύη που αναδύεται στα κατειλημμένα κτίρια αποτελεί παράδειγμα της «οντολογικής δημιουργίας» της κοινωνίας. Είναι η πράξη της συλλογικής αυτοεπιβεβαίωσης, όπου τα υποκείμενα αναγνωρίζουν την αλληλεξάρτησή τους και εργάζονται αρμονικά προς τους κοινούς τους στόχους. Είναι με λίγα λόγια η ενσάρκωση της κοινωνικής αυτοδημιουργίας.
Στις σύγχρονες ιεραρχικά θεσμισμένες κοινωνίες, η ιεραρχία αυτή μας καταπνίγει, περιορίζοντας το πλήρες εύρος των δημιουργικών μας ικανοτήτων. Από την άλλη, η οριζόντια διακυβέρνηση που προάγουν εγχειρήματα όπως οι καταλήψεις και οι αυτοοργανωμένοι ελευθεριακοί χώροι έχει τεράστια απελευθερωτική δυναμική. Αυτές οι πρωτοβουλίες προωθούν τη δυνατότητα της μη ιεραρχικής λήψης αποφάσεων. Εδώ, κάθε φωνή έχει σημασία και η εξουσία κατανέμεται μεταξύ όλων των συμμετεχόντων. Με τον τρόπο αυτόν αποτελούν μια μικρογραφία της «αυτόνομης κοινωνίας» που οραματιζόμαστε. Αμφισβητούν με τόλμη τις εδραιωμένες ιεραρχίες της εποχής μας, καλλιεργώντας τη συλλογική αυτοδιάθεση και διαλύοντας τις ψευδαισθήσεις του εξωτερικού ελέγχου και της πολιτικής ετερονομίας. Εδώ, τα άτομα παίρνουν το μανδύα της αυτοδιακυβέρνησης, διαμορφώνοντας τις δικές τους μοίρες, με συλλογικό τρόπο.
Οι χώροι αυτοί δεν είναι ουτοπίες αλλά ζωντανά πειράματα, που προσφέρουν μια ματιά στο πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια πιο δίκαιη και δημοκρατική κοινωνία. Μας υπενθυμίζουν ότι η αναζήτηση της αυτονομίας δεν είναι μια ατομικιστική επιδίωξη αλλά μια συλλογική προσπάθεια, όπου η ελευθερία και η αυτοδιακυβέρνηση ανθίζουν μέσω της συλλογικής δράσης. Στέκουν εκεί ως φάροι στο συμβολικό, που φωτίζουν την πορεία προς μια κοινωνία όπου τα άτομα ασκούν την έμφυτη ικανότητά τους για αυτοδιάθεση, η αλληλεγγύη υπερισχύει του ανταγωνισμού και η άμεση δημοκρατία ευδοκιμεί στις καρδιές των συλλογικοτήτων. Μας καλούν να ξανασκεφτούμε τις δυνατότητες της ανθρώπινης συνύπαρξης και τη μετασχηματιστική δυναμική της συλλογικής δράσης.
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ